ჯანმრთელობაზე ხარჯვა იზრდება — ხალხი უფრო მეტად ზრუნავს საკუთარ თავზე თუ ფასები მატულობს?

2025 წლის მაისში, ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ხარჯებზე მკვეთრი ზრდა დაფიქსირდა. TBC Capital-ის Consumer Spending Tracker–ის მიხედვით, აფთიაქებში ბარათით გადახდები წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 22%-ით გაიზარდა — ეს კატეგორია სულ რაღაც თვენახევარში გახდა ერთ–ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდი მთელ მოხმარების სტრუქტურაში.

მარტივი განმარტება იქნებოდა ინფლაცია. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, ჯანმრთელობის კატეგორიაში წლიური ინფლაცია მაისში 10.4% იყო. თუმცა ეს ზრდა სრულად ვერ ხსნის 22%-იან მატებას ბარათით გადახდებში. ე.ი. დარჩენილი მინიმუმ 10–12%-იანი რეალური ზრდა დაკავშირებულია ან მოხმარების მოცულობის მატებასთან, ან მომხმარებლის ქცევაში სტრუქტურული ცვლილებით.

ეს ეჭვი უფრო მყარდება, თუ გავითვალისწინებთ, რომ საქართველოში ფარმაცევტული პროდუქციის მოხმარება ბოლო წლებში არა მხოლოდ აუცილებელი მედიკამენტებით შემოიფარგლება. ბაზარზე აქტიურად იზრდება მოთხოვნა ისეთ პროდუქციაზე, როგორიცაა ვიტამინები, ბიოლოგიური დანამატები, დიეტური საშუალებები, იმუნოსტიმულატორები და კოსმეცევტიკა. სხვადასხვა აფთიაქის ქსელების სტატისტიკით, ამ პროდუქტებზე მოთხოვნა წელიწადში საშუალოდ 15-20%-ით იზრდება, რაც სავარაუდოდ ეხმიანება ახალ თაობაში პრევენციულ და თვითზრუნვის მიდგომების გაძლიერებას.

მეორე მნიშვნელოვანი არგუმენტი მოსახლეობის დაბერებაა. საქართველოს მოსახლეობის დაახლოებით 19% უკვე 60 წლის ზემოთაა, ხოლო ქრონიკული დაავადებების გავრცელება — როგორიცაა ჰიპერტენზია, დიაბეტი, გულ–სისხლძარღვთა პრობლემები — საშუალოზე მაღალია რეგიონულ დონეზე (WHO-ის მონაცემებით). ეს ჯგუფი რეგულარულად მოიხმარს მედიკამენტებს და მათი დანახარჯი სტაბილურად მაღალია.

დამატებით, სასჯელაღსრულებისა და სოციალური დაცვის სისტემების არასრულყოფილობაც ზრდის ფისკალურ ზეწოლას საოჯახო ბიუჯეტებზე. საქართველოში ჯანმრთელობის დაზღვევა ჯერ კიდევ არ არის საყოველთაო. 2023 წლის მონაცემებით, მოსახლეობის მხოლოდ დაახლოებით 46% ფლობდა სახელმწიფო ან კერძო დაზღვევას, რაც ნიშნავს, რომ დიდი ნაწილი სამედიცინო ხარჯებს საკუთარი სახსრებით ფარავს.

მესამე ასპექტია აფთიაქების მიწოდების ქსელის გაფართოება და მათი ტრანსფორმაცია ე.წ. „მულტიფუნქციურ საცალო პუნქტებად“. მაგალითად, ტოპ-5 აფთიაქის ქსელი ამჟამად მოიცავს 1,500-ზე მეტ ობიექტს, რომელთა ნაწილიც 24/7 რეჟიმში ფუნქციონირებს და ყიდის როგორც მედიკამენტებს, ისე კოსმეტიკას, ბავშვთა პროდუქტებსა და ყოველდღიური მოხმარების ნივთებს. ამან გაზარდა მათ მიმართ კომფორტული მოხმარების დონე და, შესაბამისად, საბარათე ხარჯებიც.

ამ ყველაფრის ფონზე, მართალია ინფლაცია მართლაც მოქმედებს ფასებზე, თუმცა ერთმნიშვნელოვნად ვხედავთ სტრუქტურულ ცვლილებებსაც — მომხმარებელი მეტად აძლიერებს ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ჯანმრთელობაზე ფოკუსს, რაც ნელ–ნელა გადადის ყოველდღიური ბიუჯეტის ერთ–ერთ მთავარ კომპონენტად. ეს შეიძლება ინტერპრეტირდეს როგორც მზარდი ცნობიერება, ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების მოთხოვნა, ან არსებული სოციალური მექანიზმების სისუსტის პირად პასუხისმგებლობაზე გადატანა.

შესაბამისად, მხოლოდ ინფლაციით არ უნდა ავხსნათ ჯანმრთელობის ხარჯების მატება — ეს სურათი გაცილებით ფართოა და საქართველოს საზოგადოებაში მომხდარ ღრმა ცვლილებებზე მიუთითებს. კითხვად რჩება მხოლოდ — შეძლებს თუ არა სახელმწიფო ჯანდაცვის სისტემა ამ ტრენდთან ადაპტირებას და მოაქცევს თუ არა პრევენციასა და ხელმისაწვდომობაზე აქცენტს იმ პირობებში, როცა მოსახლეობა უკვე თვითონ ცდილობს ამის გაკეთებას.