პომიდვრის იმპორტის კლება და ხარჯების რეკორდული ზრდა საქართველოში

2025 წლის პირველი სამი თვის მონაცემები საქართველოს პომიდვრის ბაზარზე უჩვეულო დინამიკას ავლენს: მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანამ მცირედით შეამცირა იმპორტირებული პომიდვრის მოცულობა, შესყიდვაზე დახარჯული თანხა თითქმის ორმაგად გაიზარდა. ეს არაეფექტური თანაფარდობა არა მხოლოდ ინფლაციური პროცესების სიმძაფრეზე მიუთითებს, არამედ აგრარულ და სავაჭრო პოლიტიკაშიც სერიოზულ ანალიზს მოითხოვს.

საქსტატის მიერ გამოქვეყნებული მონაცემებით, საქართველომ მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში 7,522 ტონა პომიდორი შეიძინა, რაც 3.5%-ით ნაკლებია გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით. თუმცა, ამ მოცულობის შესაძენად ქვეყანამ 5.3 მილიონი დოლარი დახარჯა — 59.3%-ით მეტი თანხა, ვიდრე 2024 წლის პირველ კვარტალში, როცა 7,800 ტონა პომიდორი 3.3 მილიონ დოლარად შეიძინა. ეს ფასთა მკვეთრი ზრდა უკვე ცალკე ეკონომიკური ანომალიაა, რომელიც სიღრმისეულ ახსნას საჭიროებს.

ტრადიციულად, საქართველოს პომიდვრის ძირითადი იმპორტიორი ქვეყანა თურქეთია და ეს სტატისტიკა ამ მიმართულებითაც უცვლელია. თურქეთის წილი იმპორტში 96%-ს შეადგენს. თუმცა, სწორედ თურქეთიდან იმპორტის მაჩვენებელშიც ვხედავთ პარადოქსს: 2024 წლის პირველ კვარტალში 7,762 ტონა პომიდორი იქნა შემოტანილი 3.3 მილიონ დოლარად, ხოლო 2025 წელს იმავე ქვეყანიდან 7,224 ტონა — 5.1 მილიონ დოლარად. მოცულობა შემცირდა, ფასი კი 54%-ით გაიზარდა. ეს შესაძლოა გამოწვეული იყოს თურქეთში არსებულ კლიმატურ პირობებთან, ლირის დევალვაციასთან და ადგილობრივ ბაზარზე ფასების მკვეთრ მერყეობასთან.

დამატებითი მიმწოდებლები — აზერბაიჯანი, ირანი, ესპანეთი და ნიდერლანდები — მიუხედავად იმისა, რომ ფარავს იმპორტის მხოლოდ 4%-ს, გეოეკონომიკური დივერსიფიკაციის მცდელობის ნიშნებად შეიძლება ჩაითვალოს. თუმცა მოცულობით და ღირებულებით ისინი ვერ ცვლიან თურქეთზე დამოკიდებულების სტრუქტურას. სწორედ ეს მონოკავშირი წარმოადგენს სისტემურ რისკს, როდესაც ერთ ქვეყნიდან იმპორტირებულ პროდუქტზე მკვეთრი ფასის ცვალებადობა იწვევს მთელ ბაზარზე რყევებს.

მნიშვნელოვნად გაუარესდა ექსპორტის მდგომარეობაც: საქართველო აღარამხოლოდ ნაკლებ პომიდორს ყიდის, არამედ ნაკლები შემოსავალიც აქვს. წლევანდელი ექსპორტი 1,004 ტონამდე შემცირდა, რაც 45%-იანი ვარდნაა წინა წლის 1,826 ტონასთან შედარებით. შემოსავალმა 1.3 მილიონი დოლარი შეადგინა, რაც თითქმის ორჯერ ნაკლებია 2024 წლის 2.6 მილიონზე. ეს ცვლილება განსაკუთრებულად საყურადღებოა ქვეყნისთვის, რომელიც ბოლო წლებში ცდილობდა, დაემკვიდრებინა თავი ექსპორტიორი აგრარული პროდუქტების მწარმოებლად.

ექსპორტის ძირითადი ბაზრები — სომხეთი და რუსეთი — კვლავ რჩება მცირე დიაპაზონში. სომხეთში გაყიდული 887 ტონა პომიდორი საქართველოსთვის თითქმის ერთადერთი სტაბილური მიმართულებაა, თუმცა რუსეთში ექსპორტის მოცულობა მინიმალურია. საგულისხმოა, რომ ევროკავშირის ბაზარი საერთოდ არ ფიქსირდება, რაც მიუთითებს როგორც ხარისხობრივ სტანდარტებთან შეუსაბამობაზე, ისე ლოგისტიკურ და სერტიფიცირების პრობლემებზე.

საერთო სურათი აჩვენებს ბაზრის დისბალანსს: ერთ მხარეს გვხვდება იმპორტირებული პროდუქციის ფასის მკვეთრი ზრდა და მეორე მხარეს — ექსპორტის შესამჩნევი ვარდნა. ასეთი კონფიგურაცია მხოლოდ ბაზრის თვითდინებაზე მიშვებით არ იხსნება და მოითხოვს სახელმწიფოსგან მკაფიო პოლიტიკას — საექსპორტო მწარმოებლების მხარდაჭერის, ადგილობრივი პომიდვრის წარმოების სტიმულირების და იმპორტზე მჭიდრო კონტროლის მექანიზმების ფორმით.