ენერგეტიკული გარდასახვა: როგორ გარდაიქმნა გლობალური ენერგეტიკული ბალანსი ბოლო 25 წელში

ბოლო ორი ათწლეული მსოფლიო ენერგეტიკისთვის რადიკალური ცვლილებების პერიოდია. 2000 წელს გლობალური გენერაციის დადგმული სიმძლავრე 3.5 ტერავატი იყო, მაშინ როცა 2025 წლისთვის ეს მაჩვენებელი 9.5 ტერავატამდე გაიზარდა. უფრო მნიშვნელოვანია ის, რომ ენერგეტიკული გენერაციის სტრუქტურა მთლიანად შეიცვალა: თუ 2000 წელს დომინირებდა არაგანახლებადი წყაროები, დღეს განახლებადი ენერგიის წილი უკვე 47%-ს აღწევს, ხოლო არაგანახლებადი წყაროების წილი 53%-მდეა შემცირებული.

ეს გარდატეხა ერთდროულად ტექნოლოგიური ინოვაციების, მწვანე პოლიტიკის და ბაზრის მექანიზმების ურთიერთქმედების შედეგია. არაგანახლებადი წყაროები – პირველ რიგში ნახშირი, ნავთობი და ბუნებრივი აირი – კიდევ რჩება სისტემის ბირთვად, თუმცა მათი სიმძლავრე გასული 25 წლის განმავლობაში მხოლოდ გაორმაგდა. ამავე პერიოდში განახლებადი ენერგიების დადგმული სიმძლავრე ხუთჯერ გაიზარდა, რაც უპრეცედენტო მასშტაბის სტრუქტურულ ცვლას ნიშნავს.

განახლებადი ენერგიის გენერაციაში აშკარა ლიდერი გახდა მზის ენერგია, რომლის წილმა 42%-ს მიაღწია. ეს პირდაპირ უკავშირდება ტექნოლოგიის ფასის მკვეთრ შემცირებას, მასობრივი მწარმოებლობის ეფექტს და ინვესტიციების გეოგრაფიული დივერსიფიკაციას. მზის შემდეგ მოდის ჰიდროენერგია – 29%, რაც მსოფლიო მასშტაბით კვლავ სტაბილური და საიმედო განახლებადი წყაროა. ქარის ენერგიამ კი გლობალურ განახლებადებში 26%-იანი წილი დაიკავა. დანარჩენ 3%-ზე მოდის სხვა ტიპის განახლებადი ენერგიები, როგორიცაა გეოთერმული და ბიომასა.

ამ დინამიკამ განსაკუთრებით ბოლო ათწლეულის განმავლობაში დაჩქარებული ტემპი შეიძინა – საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მხარდაჭერამ და გლობალურმა კლიმატურმა დღის წესრიგმა განახლებადი წყაროების კონკურენტუნარიანობა მნიშვნელოვნად გაზარდა, ხოლო მზისა და ქარის ტექნოლოგიების ხელმისაწვდომობამ მსოფლიო ენერგეტიკული რუკა ახალი წესებით შეცვალა.

დღეს უკვე ენერგეტიკული ტრანსფორმაცია არ არის მხოლოდ მდგრადობის ან კლიმატის საკითხი – ის ეკონომიკური შესაძლებლობებისა და ინოვაციური ტექნოლოგიების მთავარი ხაზი ხდება. ამ პროცესში, გლობალური ენერგეტიკული ბაზარი მეტად მოქნილი, დივერსიფიცირებული და კონკურენტულია, რაც სამომავლოდ კიდევ უფრო მეტი საინვესტიციო შესაძლებლობის და ინოვაციური გადანაწილების საფუძველია. ასე იქცევა ენერგეტიკული ევოლუცია ეკონომიკური ზრდის და სტაბილურობის განმსაზღვრელ ფაქტორად, სადაც განახლებადი ენერგია აღარ არის მხოლოდ ალტერნატივა, არამედ – ბაზრის სრულფასოვანი მოთამაშე.