როგორ იქცა ქვეყანა კრიპტოვალუტის ენერგეტიკულ ეპიცენტრად

2025 წელს საქართველო მსოფლიო კრიპტოვალუტური რუკის მნიშვნელოვან წერტილად ჩამოყალიბდა. ბოლო მონაცემებით, კრიპტოვალუტების მაინინგის სექტორმა ქვეყანაში უპრეცედენტო მასშტაბებს მიაღწია – ენერგომოხმარებით მან გადაუსწრო ისეთ მსხვილ სამრეწველო სექტორებსაც კი, როგორიცაა ფოლადის წარმოება და საქართველოს რკინიგზა.

ეს ტრენდი პირდაპირ კავშირშია ბიტკოინის ფასის მკვეთრ ზრდასთან – ციფრული ვალუტის ღირებულებამ $95,000-ს გადააჭარბა, რაც ისტორიული მაქსიმუმის ზღვარზე მყოფ მაჩვენებლად შეიძლება ჩაითვალოს. სწორედ ამ მაჩვენებელმა გააძლიერა გლობალური ინტერესი მაინინგის მიმართ და საქართველოს ბაზარიც ამ პროცესში ერთ–ერთ ყველაზე აქტიურ მოთამაშედ აქცია.

ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკი) მიერ გამოქვეყნებული სტატისტიკის თანახმად, 2025 წლის იანვარ–მარტში საქართველოში მოქმედმა მაინინგ კომპანიებმა საერთო ჯამში 187 მილიონი კილოვატ საათი ელექტროენერგია მოიხმარეს. შედარებისთვის, ეს მაჩვენებელი შვიდნახევარჯერ აღემატება წინა წლის ანალოგიურ პერიოდს, რაც პირდაპირ მიანიშნებს სექტორის ექსპონენციურ გაფართოებაზე.

ენერგომოხმარების მოცულობის მიხედვით, ლიდერობს კომპანია „ეიაიტექ სოლუშენი“, რომელიც თბილისში, გლდანის ყოფილი Bitfury-ის დატა ცენტრში ოპერირებს. ამ კომპანიამ 61.9 მილიონი კილოვატ საათის ენერგია გამოიყენა. მეორე ადგილზეა „თი ეფ ზი სერვისი“, რომელმაც 55.9 მილიონი კილოვატ საათი მოიხმარა – თავის მხრივ ეს კომპანია თავად მაინინგით არ არის დაკავებული, თუმცა სხვა მაინინგ–ოპერატორებისთვის ენერგიის მიწოდებას ახორციელებს, რაც მას ფაქტობრივად ენერგოდისტრიბუტორის სტატუსს ანიჭებს ტექნოპარკების სივრცეში.

განსაკუთრებით საინტერესოა ის ფაქტი, რომ აღნიშნული კომპანიები თბილისისა და ქუთაისის ტექნოლოგიურ და ინოვაციურ ზონებში (თიზ–ებში) არიან რეგისტრირებულნი. ეს ზონები ითვალისწინებს საგადასახადო შეღავათებს, მათ შორის დარიცხული დღგ–სგან გათავისუფლებას ელექტროენერგიის მიწოდებაზე. შესაბამისად, მაინინგისთვის საჭირო ენერგიის შედარებით დაბალი ღირებულება საქართველოში საქმიანობის წამოწყებას უცხოური და ადგილობრივი მოთამაშეებისთვის ერთდროულად მიმზიდველს ხდის.

გარდა ამისა, 2024 წელს დაფიქსირდა სასერვერო აპარატურის იმპორტის უპრეცედენტო ზრდა – მან 115 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა, მაშინ როცა წინა წლების საშუალო მაჩვენებელი მხოლოდ 30 მილიონი დოლარი იყო. ასეთი მკვეთრი მატება ცხადყოფს, რომ ქვეყანაში არა მხოლოდ მაინინგის მოცულობა იზრდება, არამედ მისი ინფრასტრუქტურული ბაზაც ძლიერდება – მეტი სერვერი ნიშნავს მეტ ჰეშრეითს, მეტ გამომუშავებას და საბოლოო ჯამში – მეტ კონკურენციას გლობალურ მაინინგ ქსელში.

კომპანიებს შორის მნიშვნელოვან მოთამაშეებად ასევე გამოიკვეთნენ „ტექსპრინტ კორპორეიშენი“ (37.2 მლნ კილოვატ საათი), „აითილდ“ (24.6 მლნ კილოვატ საათი) და „დატა ჰაბი“ (7.2 მლნ კილოვატ საათი). მათი ოპერაციები ასევე თიზ–ებშია თავმოყრილი, რაც კიდევ ერთხელ აჩვენებს ამ ზონების სტრატეგიულ მნიშვნელობას ახალი ტექნოლოგიური ინდუსტრიებისთვის.

თუმცა, კრიპტოვალუტის მაინინგის მზარდი სექტორი წარმოშობს ერთნაირად მნიშვნელოვან კითხვებს ენერგეტიკულ მდგრადობაზე. ისეთ პატარა და ენერგეტიკულად არასაკმარისად დამოუკიდებელ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, მაინინგის ასეთი მასშტაბი მომავალში შესაძლოა საფრთხედ იქცეს როგორც შიდა მოხმარებისთვის, ისე გარემოს დაცვითი სტანდარტებისთვის. აქედან გამომდინარე, ქვეყნის ენერგეტიკული პოლიტიკის გადახედვა და მაინინგის სექტორის რეგულაცია შესაძლოა მალე გარდაუვალი გახდეს.

დღეს საქართველო – თავისი დაბალი ენერგიის ტარიფებით, საგადასახადო შეღავათებითა და გეოსტრატეგიული მდებარეობით – მიმზიდველი პლატფორმაა გლობალური კრიპტოინდუსტრიისთვის. მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში საჭირო იქნება ბალანსი ეკონომიკურ სარგებელსა და ენერგეტიკულ სტაბილურობას შორის. იმ ფონზე, როდესაც მსოფლიო ქვეყნები თანდათან ახდენენ კრიპტოაქტივების რეგულაციას, საქართველო ერთგვარ ლაბორატორიად იქცა – სადაც ერთი მხრივ გვაქვს თავისუფალი ბაზრის შესაძლებლობები, მეორე მხრივ კი არ არსებობს მკაფიო რეგულაციები, რაც ამგვარი სწრაფი ზრდის პირობებში შესაძლოა სისტემურ რისკებად გადაიქცეს.

მაინინგის ბუმი, როგორც ქვეყნის ციფრული ეკონომიკის ახალი ეტაპი, არა მხოლოდ დამატებით შემოსავალს ქმნის სახელმწიფო ბიუჯეტისთვის, არამედ აჩენს ახალ სტრატეგიულ საჭიროებებს: როგორ გავაგრძელოთ ტექნოლოგიური სექტორის ხელშეწყობა ისე, რომ არ შევზღუდოთ ქვეყნის ენერგეტიკული უსაფრთხოება და გარემოს მდგრადობა.