ცხვარი სამხრეთ კავკასიიდან: საქართველოს ექსპორტი ცვალებად ბაზრებზე

2024 წელს საქართველოდან ცოცხალი ცხვრისა და თხის ექსპორტმა ჯამში 39.9 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა — ნაკლები წინა წლის რეკორდულ მაჩვენებელზე, თუმცა მნიშვნელოვნად მაღალი 2020–2022 წლების დონესთან შედარებით. რეგიონის ბაზარზე კონკურენცია ძლიერდება, მოთხოვნები იცვლება და გარემო რთულდება.

ქართული ცხვრის მთავარი საექსპორტო მიმართულებები ახლო აღმოსავლეთია — საუდის არაბეთი, ერაყი, ქუვეითი, კატარი და არაბთა გაერთიანებული საამიროები. ამ ქვეყნებში ცოცხალი ცხვარი არა მხოლოდ საკვები პროდუქტია, არამედ რელიგიური და კულტურული პრაქტიკის ნაწილიც. აქ ცხოველის დაკვლა ხშირად ლოკალურად უნდა მოხდეს, სპეციალური წესებით, რაც ცოცხალი ცხოველის იმპორტს მნიშვნელოვნად ზრდის. ეს ქართული ექსპორტისთვის შესაძლებლობაა, მაგრამ ამავე დროს — პასუხისმგებლობაც: ცხოველის ტრანსპორტირება, ჯანმრთელობა და კარანტინის პირობები ყველა ეტაპზე მკაცრად კონტროლდება.

მნიშვნელოვანი საექსპორტო ბაზარი, აზერბაიჯანი, 2024 წელს შედარებით ნაკლებად აქტიური იყო. წარსულში ეს ქვეყანა საქართველოს ცხვრის მთავარი შემსყიდველი იყო, თუმცა ბოლო პერიოდში ქართულ ცხვარს კონკურენცია გაუწია უფრო იაფ ყაზახურ და უკრაინულ საქონელმა. აზერბაიჯანში ასევე გაიზარდა ადგილობრივი წარმოება, რაც იმპორტზე დამოკიდებულებას ამცირებს. შედეგად, ქართველ მწარმოებლებს გაუჩნდათ წნეხი ფასების კუთხით და საჭირო გახდა ახალი ბაზრების ძიება.

რეგიონში სხვა მოთამაშეებიც აქტიურობენ. თურქეთი უკვე წლებია აფართოებს ცხვრის ექსპორტს ახლო აღმოსავლეთში — თუმცა აქ ძირითადი აქცენტი გადამუშავებულ პროდუქტზეა, რაც ქმნის დამატებით ღირებულებას. ირანი, რომელსაც დიდი საძოვრები და დაბალი თვითღირებულება აქვს, ხშირად იყენებს ფასებით კონკურენციას და იოლად ართმევს ქართულ ცხვარს ბაზრის წილს. სომხეთიც ცდილობს მცირე მოცულობის, მაგრამ ხარისხიანი ცხვრის გაყიდვას არაბულ ბაზრებზე, სადაც ხარისხი და ხორციერი წონა გადამწყვეტია.

ამ გარემოში საქართველო ცდილობს შეინარჩუნოს თავისი ნიშა. თუმცა აშკარაა, რომ მხოლოდ ტრადიციულ ბაზრებზე დაყრდნობით გრძელვადიანი სტაბილურობა რთულად მიიღწევა. ცალკეულ წლებში უკვე შეინიშნებოდა მცდელობა, რომ ექსპორტი განხორციელებულიყო სხვა ქვეყნებშიც — მაგალითად, ლიბანში, ეგვიპტესა და იორდანიაში. თუმცა ამ ბაზრებზე ფეხის მოკიდება რთულია: ლოგისტიკა გრძელია, სტანდარტები მკაცრი და კონკურენცია — მულტინაციონალური.

ამ პირობებში, ცხვრის ექსპორტი არ არის მხოლოდ ცხოველების გაყიდვა. ეს ხდება იმ გარემოში, სადაც ფასები იცვლება, რეგულაციები მკაცრდება და მეზობელი ქვეყნები იბრძვიან იმავე ბაზრებისთვის. საქართველოს აქვს გარკვეული უპირატესობა — მაგალითად, გეოგრაფიული სიახლოვე და ცოცხალი ცხოველის გამოცდილება — თუმცა ეს საკმარისი აღარაა. ბაზარი ითხოვს სტაბილურობას, ხარისხს და სანდოობას. და სწორედ ამ მოლოდინებთან შეჯახება განსაზღვრავს, როგორი იქნება ქართული ცხვრის ექსპორტი მომავალში.