ქართული ბანკების საკრედიტო პორტფელის ზრდა: ვინ სარგებლობს ფულზე წვდომით და რატომ?

2025 წლის თებერვლის მდგომარეობით, ქართული ბანკების მიერ გაცემული კრედიტების მოცულობა 64.3 მილიარდ ლარს აღწევს, რაც ქვეყნის ეკონომიკის განწყობის, სტრუქტურისა და ბიზნესის საჭიროებების ერთგვარ ფინანსურ ანაბეჭდს ჰგავს. ამ მასშტაბურ მოცულობაში უმსხვილესი წილი – 23.7 მილიარდი ლარი – სამომხმარებლო სესხებზე მოდის, რაც ადასტურებს, რომ მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს ცხოვრების სტანდარტის შესანარჩუნებლად ან გაუმჯობესებლად სესხების რესურსი კვლავ სჭირდებათ. მეორე და თითქმის ტოლფასი კატეგორიაა კორპორატიული სესხები – 22.5 მილიარდი ლარი, რაც მიანიშნებს, რომ ქართული ბიზნესი აქტიურად მიმართავს ფინანსურ ინსტრუმენტებს ზრდის, გაფართოების ან სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად. მცირე და მიკრო ბიზნესის სესხების პორტფელი კი ჯამურად 18 მილიარდ ლარს შეადგენს – რაც, ერთი მხრივ, ასახავს ინკლუზიურობის ზრდას, ხოლო მეორე მხრივ, მიუთითებს სისტემურ გამოწვევებზე, რადგან მსხვილ ბიზნესთან შედარებით ეს მაჩვენებლები გაცილებით მცირეა.

თუ დეტალურად შევხედავთ ბიზნესსესხების განაწილებას სექტორების მიხედვით, ერთ–ერთი ყველაზე გამორჩეული მიგნებაა უძრავი ქონების დეველოპმენტის სექტორის ლიდერობა – 4.05 მილიარდი ლარის საკრედიტო პორტფელით და 50%-იანი წლიური ზრდით. ეს მაჩვენებელი პირდაპირ მიუთითებს იმაზე, რომ სამშენებლო სექტორი კვლავ რჩება ეკონომიკის ერთ–ერთ მთავარ მამოძრავებელ ძალად. გაიზარდა მოთხოვნა საცხოვრებელ და კომერციულ სივრცეზე, გაძლიერდა ურბანიზაციის ტემპი, ხოლო ინფრასტრუქტურული პროექტების ხელშეწყობით, დეველოპერებს მეტი სტიმული აქვთ სესხების ასათვისებლად.

მეორე ადგილზე სერვისების სექტორია – 3.6 მილიარდი ლარით და 29%-იანი წლიური ზრდით. ეს ტრენდი პირდაპირ ასახავს ეკონომიკის სერვისულ ტრანსფორმაციას, რომელიც ხშირად მიიჩნევა ნაკლებად კაპიტალმიუწვდომად და უფრო მოქნილ ეკონომიკურ მოდელად. სერვისებში მოიაზრება როგორც პროფესიული მომსახურება, ისე IT, განათლება, დიზაინი, ლოჯისტიკა და ა.შ., რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ქართული ბიზნესის ახალ ტალღას სწორედ ეს სექტორი განასახიერებს.

უძრავი ქონების მენეჯმენტი, სოფლის მეურნეობა და ტურიზმი შესაბამისად მესამე, მეოთხე და მეხუთე ადგილს იკავებენ. განსაკუთრებით საყურადღებოა სოფლის მეურნეობის მხოლოდ 5%-იანი ზრდა – ეს მონაცემი მეტყველებს იმაზე, რომ მიუხედავად ამ სექტორის სტრატეგიული მნიშვნელობისა, ფინანსებზე წვდომა და მოთხოვნა იზრდება ძალიან ნელა. სავარაუდოდ, ამის მიზეზია სისტემური პრობლემები: მიწის რეგისტრაციის დაბალი დონე, ბაზრების შეზღუდული წვდომა და სუბსიდირების მექანიზმების არაეფექტიანობა.

საინტერესოა, რომ ბენზინგასამართი სადგურები და ბენზინის იმპორტიორები ყველაზე მაღალ წლიურ ზრდას აჩვენებენ – 86%. ეს შესაძლოა განპირობებული იყოს იმპორტის გაზრდით, ფასების ვოლატილურობით ან საწვავის დისტრიბუციის ქსელის გაფართოებით. ასევე აღსანიშნავია ბანკთაშორისი ფინანსური ინსტრუმენტების კატეგორიის 317%-იანი ზრდა – რაც ფულად–საფინანსო სისტემაში შიდა ოპერაციების გააქტიურებაზე მეტყველებს და შესაძლოა ფინანსური ბაზრის ტექნოლოგიური განვითარებისა და ინოვაციური პროდუქტების გავრცელების შედეგიც იყოს.

ტურიზმი და სასტუმროების სექტორი მხოლოდ 4%-ით გაიზარდა, რაც ადასტურებს, რომ პოსტპანდემიური პერიოდის ზრდის ტალღა უკვე შენელდა. მიუხედავად ამისა, 3 მილიარდ ლარზე მეტი პორტფელი აჩვენებს სექტორის სტაბილურ მნიშვნელობას ეკონომიკაში.

ტექნოლოგიური სექტორის ერთ–ერთი რჩეული წარმომადგენელი – ტელეკომუნიკაცია – 43%-იანი ზრდით პოზიტიური სიურპრიზია, რაც ცხადყოფს, რომ ციფრულ ტრანზიციას კრედიტორებიც უკვე სერიოზულად ეკიდებიან.

რაც შეეხება მძიმე მრეწველობას, იგი 915 მილიონი ლარით თითქმის უცვლელი დარჩა წინა წელთან შედარებით. ეს ერთგვარი სტაგნაციის მაჩვენებელია, რაც მიუთითებს ამ სფეროში სარისკო გარემოს, დაბალ ინვესტიციებზე და კონკურენტუნარიანობის პრობლემებზე.

საერთო სურათი გვიჩვენებს, რომ საბანკო სექტორი აგრძელებს ეკონომიკის მამოძრავებელ როლს – მისი საკრედიტო პოლიტიკა მორგებულია როგორც მომხმარებლების, ისე ბიზნესის მოთხოვნებზე. თუმცა, ისიც ცხადია, რომ ეკონომიკის გარკვეული სექტორები (მაგალითად, სოფლის მეურნეობა, მძიმე მრეწველობა, სახელმწიფო ორგანიზაციები) უკანა პლანზე იწევს, რაც მომავალში საჭიროებს მიზანმიმართულ პოლიტიკას, რომ მათაც გაუჩნდეთ სტიმული ფინანსებზე წვდომისა და განვითარებისათვის.

საბოლოოდ, კრედიტების დინამიკა მკაფიოდ აჩვენებს, თუ რომელ სექტორებზე აკეთებს ეკონომიკა ფსონს, სად არის ზრდის პოტენციალი და სად არსებობს სტრუქტურული ბარიერები. კრედიტის მეშვეობით იხატება საქართველოს ეკონომიკური რუკა – ვისი ხელშია ფული და ვინ იყენებს მას მომავლის შესაქმნელად.