სესხების ზრდა და პრობლემური მსესხებლების რიცხვი საქართველოში

ბოლო წლის განმავლობაში საქართველოში სესხების მომსახურებასთან დაკავშირებული მდგომარეობა საგრძნობლად გაუარესდა. 2025 წლის მაისის მონაცემებით, იმ ფიზიკურ პირთა რაოდენობა, რომლებიც კრედიტებს ვერ იხდიან, 8 ათასზე მეტით გაიზარდა და „კრედიტინფოს“ ე.წ. შავ სიაში უკვე 366 572 ადამიანია რეგისტრირებული. მხოლოდ ბოლო ერთ თვეში ეს მაჩვენებელი კიდევ 1 163-ით გაიზარდა, რაც სერიოზული სიგნალია როგორც საფინანსო სისტემისთვის, ისე სოციალური სტაბილურობისთვის.

სტატისტიკურად, საქართველოში საფინანსო სექტორის ვალი საერთო ჯამში 1 950 732 ფიზიკურ პირს აქვს, რაც ნიშნავს, რომ კრედიტის ამღებთაგან თითქმის ყოველი მეხუთე – ანუ დაახლოებით 19% – ვერ ახერხებს ვალდებულებების შესრულებას. პრობლემური მსესხებლების ეს წილი მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური გამოწვევაა, მით უმეტეს, რომ ვადაგადაცილებული კრედიტების საერთო მოცულობამ 2.7 მილიარდ ლარს გადააჭარბა და ეს მთელი საფინანსო სექტორის საკრედიტო პორტფელის 4%-ს შეადგენს.

ვადაგადაცილებულ სესხებზე პასუხისმგებელი ფიზიკური პირებიდან 98 441 კომერციული ბანკების კლიენტია, ხოლო 295 312-ს სესხი აქვთ აღებული მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებში ან სხვა ფინანსურ სუბიექტებში, რომლებიც ეროვნული ბანკის რეგულირების ქვეშ არიან. ამასთან, მცირეა იმ პირთა რაოდენობა, ვისაც დავალიანება სალიზინგო, სამშენებლო ან სხვა კომპანიებთან აქვს — ეს რაოდენობა 4 521-ს აღწევს. თანხობრივ ჭრილში, მხოლოდ ბანკების მიმართ ვადაგადაცილებული დავალიანება 1.2 მილიარდ ლარს აჭარბებს, სხვა საფინანსო ინსტიტუტებთან კი ეს მაჩვენებელი თითქმის 1.5 მილიარდ ლარს შეადგენს.

საფინანსო სექტორის საკრედიტო პორტფელი რეკორდულად დიდია — მაისის მდგომარეობით, სულ გაცემულია 67.7 მილიარდი ლარის სესხი. აქედან 93.6% მოდის საბანკო სექტორზე, ანუ 63.4 მილიარდი ლარი 1.6 მილიონ მსესხებელზეა განაწილებული. კიდევ 3.6 მილიარდი ლარი მიკროსაფინანსო და სხვა ფინანსური ორგანიზაციების პორტფელია, რომელიც 709 ათასამდე ადამიანს აქვს აღებული. 662 მილიონი ლარის მოცულობის სესხი კი სალიზინგო და სამშენებლო კომპანიებზე მოდის.

საგულისხმოა, რომ არსებული ტენდენცია საფინანსო სექტორის რისკების ზრდაზე მიუთითებს. ერთის მხრივ, მსესხებლების თითქმის მეხუთედს პრობლემური სესხი აქვს, რაც ზრდის როგორც ფინანსური სისტემის სტაბილურობის, ასევე სოციალური და ეკონომიკური პრობლემების გამწვავების საფრთხეს. მეორეს მხრივ, პორტფელის ასეთი სწრაფი ზრდა და მსესხებელთა რიცხვის მატება იმაზე მიუთითებს, რომ ფულადი რესურსების ხელმისაწვდომობა და კრედიტის გაზრდილი როლი ქართველ მომხმარებელთა ყოველდღიურ ცხოვრებაში კიდევ უფრო მეტ პასუხისმგებლობას აკისრებს როგორც საკრედიტო დაწესებულებებს, ასევე მარეგულირებელ ორგანოებს.

განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს მიკროსაფინანსო და სხვა არასაბანკო ინსტიტუტების როლი — ამ სექტორში ყველაზე მაღალია პრობლემური მსესხებლების რიცხვი, რაც ხშირად უკავშირდება უფრო დაბალშემოსავლიან და ფინანსურად მოწყვლად სეგმენტებს. ეს ფაქტორი საჭიროებს მიზანმიმართულ პოლიტიკას, რომლის მიზანიც უნდა იყოს ფინანსური განათლების ამაღლება, სამომხმარებლო სესხებზე ზედმეტი ტვირთის თავიდან აცილება და ისეთი რეგულაციები, რომლებიც ხელს შეუწყობს როგორც ფინანსური სისტემის მდგრადობას, ისე სოციალური სტაბილურობის დაცვას.

საბოლოოდ, საქართველოს საფინანსო სექტორის მიმდინარე მდგომარეობა ნათლად აჩვენებს, რომ ეკონომიკური ზრდის პარალელურად, პასუხისმგებლიანი დაკრედიტების სტანდარტებისა და მოსახლეობის ფინანსური განათლების ამაღლება ქვეყნის სტაბილური განვითარების ერთ–ერთი მთავარი წინაპირობა ხდება.