საქართველოს დემოგრაფიული პანორამა

2024 წლის საყოველთაო აღწერის წინასწარი შედეგები ახალ რეალობას გვაჩვენებს: საქართველოს მოსახლეობა 3.9 მილიონია, რაც 2014 წლის აღწერასთან შედარებით დაახლოებით 5%-ით ანუ 200 ათასი ადამიანით მეტია. ეს ციფრი მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეებს არ მოიცავს, აღწერა ასევე ითვლის უცხოელ ემიგრანტებსაც, რომლებიც ქვეყანაში ცხოვრობენ, რაც ქვეყნის რეალური დემოგრაფიული სურათის სრულფასოვნად აღსაქმელად აუცილებელი პრიზმაა.

თუ შევხედავთ, როგორ ნაწილდება ეს ზრდა ან კლება რეგიონების მიხედვით, მივიღებთ სრულიად განსხვავებულ სურათს: ქალაქები დინამიკურად იზრდება, ხოლო ბევრი რეგიონი მოსახლეობის შემცირების ტენდენციაშია. ყველაზე მკვეთრი ზრდა, როგორც მოსალოდნელი იყო, თბილისს ეკუთვნის, სადაც ბოლო 10 წელიწადში მოსახლეობა 221 ათასით გაიზარდა და უკვე 1.33 მილიონ ადამიანს აჭარბებს. ეს 20%-იან მატებას ნიშნავს და კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ქვეყნის ურბანიზაციის ტრენდს.

მეორე ადგილზეა ბათუმის მუნიციპალიტეტი, სადაც ზრდა თითქმის სენსაციური – 53% აღმოჩნდა და მოსახლეობის რაოდენობამ 82 ათასით მოიმატა. აშკარაა, რომ შავი ზღვისპირეთში ტურიზმის, ინფრასტრუქტურისა და საერთაშორისო ურთიერთობების განვითარებამ ქალაქს, პრაქტიკულად, რეგიონული ზრდის ცენტრის სტატუსი შესძინა. მესამე ადგილზეა ქვემო ქართლი, სადაც 14.4 ათასით გაიზარდა მოსახლეობა (+3%), ხოლო მცხეთა–მთიანეთში მხოლოდ მცირედი – 1%-იანი მატებაა.

მიუხედავად ქალაქების ბუმისა, საქართველოს მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს რეგიონები შეადგენს და სწორედ აქ ხდება დემოგრაფიული კრიზისის ყველაზე ნათელი გამოვლენა. ყველაზე მკვეთრად შემცირდა იმერეთის მოსახლეობა – 28.4 ათასი ადამიანით ნაკლებია, რაც 5%-იან კლებას ნიშნავს. ასევე მძიმე მდგომარეობაა სამეგრელო–ზემო სვანეთში (-7%), კახეთში (-5%), შიდა ქართლში (-5%), სამცხე–ჯავახეთში (-5%) და რაჭა–ლეჩხუმი–ქვემო სვანეთში (-10%). ყველაზე დიდი პროცენტული კლება გურიას აქვს, სადაც 12.6 ათასით ანუ 11%-ით არის მოსახლეობა შემცირებული. ეს ნიშნავს, რომ დასავლეთ საქართველოს სოფლებსა და პატარა ქალაქებში მიგრაციისა და დაბალი დემოგრაფიული ზრდის ერთობლივი ეფექტი ძალიან მძაფრად მოქმედებს.

მოსახლეობის ზრდა ძირითადად ისევ დედაქალაქსა და რამდენიმე ქალაქს უკავშირდება, რაც ქმნის საკმაოდ მკაფიო პოლარიზაციას ურბანულ და რეგიონულ საქართველოდან. თბილისი, ბათუმი და რუსთავი მოსახლეობის ცენტრებს წარმოადგენენ, დანარჩენ რეგიონებში კი მოსახლეობის ბუნებრივი კლება, მიგრაცია და დაბალი დაბადებადობა კრიტიკულ გამოწვევებს აჩენს. ეს პროცესი მომავალში კიდევ უფრო გაამძაფრებს რეგიონებს შორის სოციალურ–ეკონომიკურ უთანასწორობას და შესაძლოა, დაჩქარდეს სოფლის ინფრასტრუქტურის დაკონსერვება და მოსახლეობის მეტი კონცენტრაცია ქალაქებში.

ახალი აღწერის შედეგები მკაფიო სიგნალია პოლიტიკის შემქმნელებისთვის, რომ ქვეყნის გრძელვადიანი განვითარება საჭიროებს სიღრმისეულ დემოგრაფიულ ანალიზს, ჭკვიან ურბანულ და რეგიონულ პოლიტიკას და ახალ ინვესტიციებს რეგიონული განვითარების მიმართულებით, რათა საქართველომ არა მხოლოდ ზრდადი, არამედ დაბალანსებული დემოგრაფიული პროფილი შეინარჩუნოს.