რატომ მცირდება მაყურებელი საქართველოში — კულტურის სექტორის ახალი გამოწვევები

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის 2024 წლის კულტურის სტატისტიკა ცხადად აჩვენებს ქვეყნის კულტურულ სფეროში არსებულ ახალ გამოწვევას: კულტურული დაწესებულებების რაოდენობა სტაბილურია და ზოგ შემთხვევაში იზრდება კიდეც, მაგრამ მაყურებლებისა და დამთვალიერებლების რაოდენობა მნიშვნელოვნად მცირდება.

2024 წელს თეატრალურ წარმოდგენებზე მაყურებელთა რაოდენობა 636 ათასამდე ჩამოვიდა — ეს 17 პროცენტით ნაკლებია წინა წელთან შედარებით. იგივე ტენდენცია დაფიქსირდა მუზეუმებშიც: ვიზიტორთა რაოდენობა 8 პროცენტით შემცირდა და 1.9 მილიონს გაუტოლდა.

ამ შემცირების უკან რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორი დგას.

პირველ რიგში, საზოგადოებრივი ჩვევები და გართობის ფორმები სწრაფად იცვლება. ციფრული გართობის განვითარებამ — სტრიმინგ პლატფორმებმა, სოციალური ქსელების ვიდეოკონტენტმა, ვიდეო თამაშებმა მნიშვნელოვნად შეამცირა მოთხოვნა ტრადიციულ კულტურულ აქტივობებზე. ახალგაზრდებისთვის, რომლებიც ახალი თაობის უმრავლესობას წარმოადგენენ, თეატრი ან მუზეუმი უკვე ნაკლებად წარმოადგენს გართობის ძირითად არჩევანს. ამავდროულად, მათთვის ჩვევად იქცა მულტიკონტენტური და მრავალარხიანი ციფრული გარემო, რომელსაც ტრადიციული კულტურული სექტორი ჯერ კიდევ ვერ აუწყობს ფეხს.

მეორე მნიშვნელოვანი მიზეზი ეკონომიკურია. მიუხედავად ეკონომიკური ზრდისა, საქართველოში ინფლაცია, პროდუქტების გაძვირება და გაზრდილი საბანკო ვალდებულებები მოსახლეობის დიდ ნაწილზე ზეწოლას ახდენს. როდესაც მოსახლეობის რეალური მსყიდველუნარიანობა ზღუდება, პირველ რიგში იზღუდება არასავალდებულო ხარჯები, მათ შორის კულტურული აქტივობების ბილეთები და ვიზიტები. განსაკუთრებით ეს შესამჩნევია საშუალო და დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახებისთვის, რომლებიც ხშირად არჩევანს ყოველდღიურ საჭიროებებს ანიჭებენ კულტურულ აქტივობებზე.

მესამე ფაქტორია რეგიონული უთანასწორობა და ლოკალური შეთავაზებების სიჭირვალე. თბილისში კულტურული ცხოვრების მრავალფეროვნება და ინტენსივობა საკმაოდ მაღალია, მაგრამ რეგიონებში, განსაკუთრებით პატარა მუნიციპალიტეტებში, კულტურული პროგრამების სიხშირე და ხარისხი მნიშვნელოვნად ჩამორჩება. ადამიანებისთვის, რომლებიც არ ცხოვრობენ დედაქალაქში ან მის ახლოს, კულტურულ ღონისძიებებზე დასწრება ხშირად დაკავშირებულია დამატებით ფინანსურ და დროით ხარჯებთან.

საკითხს ემატება შინაარსობრივი პრობლემაც. ბევრი თეატრი და მუზეუმი წლებია მუშაობს ერთსა და იმავე რეპერტუარზე ან გამოფენაზე. გამეორებადი პროგრამები იწვევს ინტერესის კლებას, განსაკუთრებით რეგულარული დამთვალიერებლებისთვის. ახალ თაობას სჭირდება მეტი ინტერაქტიული ფორმატი, თანამედროვე თემა, ინოვაციური წარმოდგენა და ტექნოლოგიური ჩართვა კულტურულ სივრცეებში.

კიდევ ერთი ხშირად უხილავი მიზეზი არის მიგრაცია. საქართველოს მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი ბოლო წლებში ემიგრაციაში იმყოფება ან შიდა მიგრაციის პროცესშია. განსაკუთრებით ახალგაზრდები ტოვებენ რეგიონებს და ქვეყანაში მოსახლეობის დემოგრაფიული სტრუქტურაც იცვლება, რაც პირდაპირ აისახება კულტურულ აუდიტორიაზეც.

აღსანიშნავია ასევე კულტურულ მარკეტინგში არსებული სუსტი სისტემაც. ბევრ თეატრს, მუზეუმს თუ ღონისძიებას არ აქვს ეფექტიანი კომუნიკაცია პოტენციურ აუდიტორიასთან. რეგიონული კულტურული ორგანიზაციების უმეტესობას არ აქვს სტაბილური ბიუჯეტი, არც ციფრული მარკეტინგის კადრები და ინსტრუმენტები, რომ მოიზიდონ ახალი დამთვალიერებლები ან შექმნან მიზნობრივი პროგრამები განსხვავებული ასაკობრივი თუ სოციალური ჯგუფებისთვის.

საბოლოოდ, კულტურული სფეროს ამჟამინდელი ტენდენცია უკვე ცხადად აჩვენებს, რომ ინფრასტრუქტურის შენარჩუნება საკმარისი აღარ არის. საჭიროა შინაარსობრივი განახლება, აუდიტორიის მოთხოვნების უკეთ გათვალისწინება, რეგიონული განვითარებისთვის მიზნობრივი პროგრამების შექმნა, თანამედროვე ტექნოლოგიების ინტეგრაცია და ფინანსური წვდომის გაუმჯობესება, რათა საქართველოს კულტურულმა ცხოვრებამ შეინარჩუნოს აქტიურობა და კონკურენტუნარიანობა ახალ რეალობაში.