რატომ იკლებს თვითდასაქმებულთა რიცხვი საქართველოში და რას ნიშნავს ეს შრომის ბაზრისთვის?

2025 წლის პირველ კვარტალში საქართველოში თვითდასაქმებულთა რაოდენობა 13.5 ათასით შემცირდა და 434.7 ათასი შეადგინა, რაც წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 3%-იან კლებას ნიშნავს (საქსტატი, 2025). ამავე პერიოდში დაქირავებულთა რაოდენობა მხოლოდ 5.3 ათასით გაიზარდა. შედეგად, დაქირავებულთა წილი დასაქმებულთა საერთო რაოდენობაში 68.8%-მდე გაიზარდა — რაც ბოლო წლების რეკორდული მაჩვენებელია.

ამ ცვლილებებს სხვადასხვა ინტერპრეტაცია შეიძლება ჰქონდეს. ერთი მხრივ, ეს შეიძლება ნიშნავდეს შრომის ბაზრის ფორმალიზაციის დასაწყისს — როცა ადამიანები ტოვებენ არაფორმალურ თვითდასაქმებას და რეგისტრირებულ სამუშაოზე გადადიან. თუმცა, შესაძლოა პირიქით — კლება მიუთითებდეს იმაზე, რომ მცირე მეწარმეები ან მიკრობიზნესის მფლობელები სეგმენტს ტოვებენ, რადგან ბაზარზე ადგილი აღარ აქვთ.

განსახილველია რამდენიმე მიზეზი: ერთი მხრივ, შესაძლოა, ზოგიერთ სექტორში შემცირდა მოთხოვნა (მაგალითად, აგრარულში ან სერვისებში); მეორე მხრივ, გაიზარდა ადმინისტრაციული წნეხი და ხარჯები — მათ შორის, რეგულაციები, საგადასახადო შეზღუდვები და ანგარიშგების მოთხოვნები, რაც მცირე აქტორებს უფრო დაუცველს ხდის.

ასევე, 2025 წლის პირველ კვარტალში სამუშაო ძალის მონაწილეობის დონე ქალაქებსა და სოფლებში ერთნაირად შემცირდა — ორივეგან 0.2 პროცენტული პუნქტით. ეს მიანიშნებს, რომ არც ერთი ტიპის დასახლებაში არ ფიქსირდება შრომით ბაზარში ჩართვის სტიმული. თუმცა, სოფლებში ეს კლება უმუშევრობის კლებასთან ერთად მიმდინარეობს, რაც ფორმალურად დადებით ტენდენციად ჩანს.

ქალაქებში კი, მონაწილეობის შემცირება უმუშევრობის ზრდასთან ერთად ფიქსირდება, რაც შესაძლოა მიუთითებდეს, რომ კონკურენცია იზრდება, ან იმაზე, რომ სამუშაო ადგილების რაოდენობა მცირდება. ამ ეტაპზე, ეს მაჩვენებლები უფრო მეტ კითხვას აჩენს, ვიდრე პასუხს სთავაზობს.

თუ ტენდენცია გაგრძელდა, შრომის ბაზრის სტრუქტურულად გარდაქმნის წინაშე დავდგებით — თვითდასაქმებულთა წილი, რომელიც წლების განმავლობაში დომინანტური იყო, შესაძლოა პირველად ჩამოუვარდეს დაქირავებულების წილს. თუმცა იმისათვის, რომ ეს ცვლილება დადებითად შევაფასოთ, აუცილებელია ვიცოდეთ: ნამდვილად გადადიან თუ არა ეს ადამიანები უფრო სტაბილურ და დაცულ სამუშაოებზე, თუ უბრალოდ ტოვებენ შრომის ბაზარს.