რატომ არ იზრდება ორგანული სოფლის მეურნეობა საქართველოში? — რეალური დაბრკოლებები და განვითარების პერსპექტივა

საქართველოში ორგანული სოფლის მეურნეობა კვლავაც მცირე მასშტაბის მიმართულებად რჩება, მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნის კლიმატური პირობები და ბიომრავალფეროვნება იდეალურია ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტების წარმოებისთვის. ბევრ ქვეყანაში ორგანული პროდუქტი ბაზრის მზარდ და მაღალი ღირებულების სეგმენტად არის ჩამოყალიბებული, საქართველოში კი მისი წილი აგროსექტორში ჯერ კიდევ ნაკლებად მნიშვნელოვანია.

ერთ–ერთი მთავარი მიზეზი ამ მდგომარეობისა არის სერტიფიცირების სირთულე. იმისათვის, რომ პროდუქტი ოფიციალურად ჩაითვალოს „ორგანულად“, საჭიროა საერთაშორისო ან ეროვნული სტანდარტების დაცვა, რაც გულისხმობს ქიმიური საშუალებების გარეშე მოყვანას, მოსავლის წარმომავლობის დოკუმენტირებას, ნიადაგისა და წყლის ხარისხის მუდმივ კონტროლს და საწარმოო პროცესების დეტალურ აღრიცხვას. საქართველოში მცირე და საშუალო ფერმერები ხშირად ვერ აკმაყოფილებენ ამ მოთხოვნებს არა იმიტომ, რომ უნდობლად უყურებენ იდეას, არამედ იმიტომ, რომ მათთვის ეს სისტემა ზედმეტად რთულად გასაგებია, ფინანსურად დატვირთულია და დროში გაწელილი. აგრეთვე, არ არსებობს საკმარისი რაოდენობის ადგილობრივი სერტიფიცირების ორგანო, რაც პროცედურას კიდევ უფრო ართულებს.

ფერმერების ნაწილი არ ფლობს დეტალურ ცოდნას იმაზე, რა პირობებია საჭირო ორგანული სტატუსის მისაღებად, ნაწილს კი არ გააჩნია მოტივაცია, რადგან შინაგან ბაზარზე BIO პროდუქტზე ფასები და მოთხოვნა ხშირად არ ამართლებს დანახარჯებს. გარდა ამისა, ფერმერები შიშობენ, რომ სერტიფიცირების შემდეგ შესაძლოა შეიზღუდოს მათი მოქნილობა წარმოების პროცესში, ან გაიზარდოს ბიუროკრატიული ზედამხედველობა.

2023 წლის მონაცემებით, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ცნობით, 33,688 ფერმერმა მიიღო კონსულტაცია სოფლის მეურნეობის სხვადასხვა თემაზე, მათ შორის ორგანული წარმოების მიმართულებით. აგრეთვე, 750 ადამიანი ჩაერთო პროფესიულ აგრო–საგანმანათლებლო პროგრამებში, რაც 2022 წელთან შედარებით 31%-ით მეტია (წყარო: გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, 2024 წ. ანგარიში mepa.gov.ge). თუმცა, აღნიშნული საგანმანათლებლო აქტივობები ჯერ ვერ ქმნის მასობრივ შედეგს და სერტიფიცირებული ფართობების რაოდენობა მნიშვნელოვნად არ გაზრდილა.

ადგილობრივ ბაზარზე მომხმარებლის ცნობადობაც დაბალია. ბევრისთვის BIO ნიშანი გაუგებარია, ნაწილს კი სურს დაინახოს თვალსაჩინო განსხვავება პროდუქტსა და ჩვეულებრივ ალტერნატივას შორის. ეს ქმნის სიტუაციას, როცა მოთხოვნაც და შეთავაზებაც ერთმანეთზე ვერ რეაგირებს.

მიუხედავად ამისა, საერთაშორისო დონეზე ორგანული პროდუქტის ბაზარი სწრაფად იზრდება. ევროკავშირში ორგანული პროდუქტი 2022 წელს დაახლოებით 55 მილიარდ ევროს მოცულობას აღწევდა, რაც საქართველოსთვის შესაძლო ექსპორტის შესაძლებლობებს აჩენს. თუმცა, ამ შესაძლებლობის რეალიზება დაბრკოლებულია არა მხოლოდ ლოგისტიკითა და ინფრასტრუქტურით, არამედ სერტიფიცირების სისტემასთან წვდომის პრაქტიკული პრობლემებითაც.

მიუხედავად არსებული პოლიტიკისა და საგანმანათლებლო მხარდაჭერისა, BIO მიმართულება საქართველოში ჯერ ვერ იქცა რეალურ ეკონომიკურ სტრუქტურად. მომავალში მისი განვითარება დამოკიდებული იქნება იმაზე, რამდენად გახდება სერტიფიცირება ხელმისაწვდომი და მარტივად აღსაქმელი ფერმერებისთვის, რამდენად მოიმატებს ცნობადობა ბაზარზე და როგორ აღიქმება ორგანული წარმოება — როგორც ზედმეტი ხარჯი, თუ როგორც გრძელვადიანი ინვესტიცია მდგრად სოფლის მეურნეობაში.