მწვანე ფოლადი vs იაფი ფოლადი: აქვს თუ არა მდგრადობას შანსი მძიმე მრეწველობაში?

დასავლეთის ქვეყნებში მწვანე ფოლადის წარმოება აქტიურად იკიდებს ფეხს. მწვანე ფოლადი ანუ ფოლადი, რომლის წარმოებაც ხდება განახლებადი ენერგიით ან დაბალი ნახშირორჟანგის გამოყოფით, უკვე გახდა კლიმატური სტრატეგიების ნაწილი გერმანიაში, შვედეთში და ნიდერლანდებში. მაგალითად, შვედური კომპანია H2 Green Steel 2025 წლიდან გეგმავს გამოუშვას პირველი ჰიდროჟანგბადზე დამზადებული ფოლადი, რომლის ნახშირბადის ემისია თითქმის ნულამდე იქნება დაყვანილი. მსგავსი პროექტები გერმანიაშიც მიმდინარეობს, სადაც ArcelorMittal და ThyssenKrupp უკვე იღებენ სახელმწიფო დაფინანსებას მწვანე ფოლადის ხაზების დასაწყებად.

თუმცა, ამ ტექნოლოგიების რეალური კონკურენცია იაფ და მასობრივ ფოლადთან, როგორიცაა ჩინური და ინდური იმპორტი, ჯერ კიდევ კითხვებს ტოვებს. დღეს მსოფლიოში გამომუშავებული ფოლადის 52% მოდის ჩინეთზე, ხოლო ინდოეთი მეორე ადგილზეა. ორივე ქვეყანა კვლავ უპირატესად იყენებს ნახშირის ენერგიას, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს თვითღირებულებას. მწვანე ფოლადის წილი ამ ეტაპზე გლობალურ წარმოებაში მხოლოდ დაახლოებით 2%-ს შეადგენს, რაც ნათლად აჩვენებს, რომ ეს ტექნოლოგიები ჯერ კიდევ საწყის სტადიაშია. ამავდროულად, მწვანე ფოლადის ფასი საშუალოდ 20–40%-ით ძვირია ჩვეულებრივ ფოლადზე, რაც დიდ პროექტებში გადამწყვეტი ფაქტორია. McKinsey-ის შეფასებით, გლობალური მწვანე ფოლადის ბაზარი 2030 წლისთვის შეიძლება მიაღწიოს 300 მილიონ ტონას, თუმცა ეს მხოლოდ 15–20%-ს შეადგენს მთლიანი მოთხოვნისა.

ევროპაში გარემოსდაცვითი რეგულაციები მწვანე ფოლადს მხარდაჭერას სთავაზობს როგორც პირდაპირი სუბსიდიების, ისე “სუფთა პროდუქტების” პრიორიტეტიზაციის გზით. ევროკავშირის CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) მექანიზმი მიზნად ისახავს დაბალი ემისიის პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის გაზრდას გლობალურ ბაზარზე. აშშ–ში კი IRA (Inflation Reduction Act) აწესებს საგადასახადო წახალისებებს მწვანე ტექნოლოგიებისთვის, რაც უკვე იზიდავს ინვესტიციებს მწვანე ფოლადის ინფრასტრუქტურაში.

საქართველოს ბაზარი ჯერჯერობით მწვანე ფოლადზე მოთხოვნას პრაქტიკულად ვერ აჩენს. სამშენებლო სექტორი უპირატესობას იაფ შესყიდვებს ანიჭებს და ფოლადის იმპორტის უმეტესი წილი თურქეთიდან და რუსეთიდან შემოდის — ქვეყნებიდან, სადაც ეკოლოგიური სტანდარტები მწვანე ფოლადის დონეს ჯერ არ მიახლოებია. მიუხედავად ამისა, თუ ევროპულ კორპორაციებთან თანამშრომლობა გაიზრდება და მწვანე ტენდერების პრინციპი საქართველოს მშენებლობაში გაჩნდება, მოთხოვნის სტრუქტურა შესაძლოა ეტაპობრივად შეიცვალოს. ჯერ ეს დისკუსია მხოლოდ სპეციალიზებულ წრეებში მიმდინარეობს, მაგრამ კლიმატური პოლიტიკის გამკაცრება და საგარეო პარტნიორების წნეხი ამ საკითხს მომავალში ბევრად უფრო აქტუალურს გახდის.