ლუდის ინფლაცია საქართველოში: იმპორტი და მომხმარებლის ქცევა

2024 წელს ლუდის ფასმა საქართველოში წინა წელთან შედარებით 18%-ით მოიმატა — ეს მაჩვენებელი ბევრად აღემატება როგორც მთლიან სამომხმარებლო ფასების ინდექსს (0.7%), ასევე საკვების საშუალო ინფლაციას (1.7%) (წყარო: საქსტატი, TBC Capital). თუმცა ეს მხოლოდ ერთწლიანი რყევა არ არის. უკანასკნელი წლების განმავლობაში ლუდის ფასები სტაბილურად იზრდებოდა: 2022 წელს ზრდა იყო 13%, 2023-ში კი 11%. შესაბამისად, ლუდის ინდუსტრია ერთ–ერთ ყველაზე ინფლაციურ სექტორად ჩამოყალიბდა ქართულ ეკონომიკაში.

ეს ტენდენცია მნიშვნელოვან კონტრასტში მოდის სხვა სამომხმარებლო ჯგუფებთან. ტექსტილის, საყოფაცხოვრებო ტექნიკისა და ზოგიერთ სასურსათო ჯგუფში ფასები ან სტაბილურია ან მცირდება. მაგალითად, ბოლო ერთ წელიწადში რძის ნაწარმზე და პურზე ფასები ზოგიერთ პერიოდში კლების ტენდენციასაც კი აჩვენებდა. რაც შეეხება უშაქრო გაზიან სასმელებს, მათზე ზრდა 10%-ს არ გადასცდენია, ხოლო მინერალურ წყლებზე ფასები მხოლოდ 2–3%-ით შეიცვალა.

ლუდზე ფასების ზრდის მიზეზების ერთობლიობა აერთიანებს როგორც შიდა, ისე გარე ფაქტორებს. TBC Capital-ის შეფასებით, ლუდის მწარმოებლებისთვის ხარჯების ზრდამ, რომელიც 17%-ს აღწევს, მნიშვნელოვნად იმოქმედა საბოლოო ფასზე. განსაკუთრებით გაძვირდა იმპორტირებული ინგრედიენტები — ქერი, შაქარი და დამატებითი ინგრედიენტები, რომლებიც ქართულ ბაზარზე სრულად არ იწარმოება. ასევე გაიზარდა შეფუთვის მასალების ფასიც, რომელიც უმეტესწილად საზღვარგარეთიდან შემოდის. ამას ემატება შრომითი დანახარჯების მატება და ლოგისტიკური ფასების ზრდა, რაც 2021-2022 წლების გლობალური სატრანსპორტო რღვევების ფონზე კვლავ სრულად არ განულებულა.

ფასების ზრდას თან ახლავს საინტერესო სამომხმარებლო ქცევა. განსხვავებით აუცილებელი მოხმარების პროდუქტებისგან, ლუდი არ მიეკუთვნება იმ კატეგორიას, რომელზეც მაღალი ფასის დროს მოთხოვნა სწრაფად იკლებს. პირიქით, პროდუქტის სოციოკულტურული როლი და მოხმარების ტრადიციულობა (განსაკუთრებით ზაფხულის სეზონზე) განაპირობებს იმას, რომ მომხმარებლები მის ფასზე შედარებით ნაკლებად რეაგირებენ. ეს მწარმოებლებს აძლევს მეტ თავისუფლებას ფასების გადახედვისას.

ამას კიდევ უფრო თვალსაჩინოს ხდის იმპორტის სტატისტიკა. საქსტატის მონაცემებით, 2024 წლის განმავლობაში საქართველოში ლუდის იმპორტმა გადააჭარბა 18 მილიონ ლიტრს, რაც წინა წელთან შედარებით დაახლოებით 15%-ით მეტია. იმ პირობებში, როცა ადგილობრივი პროდუქტი იაფი აღარ არის, უცხოური ბრენდებიც კონკურენციის ნაწილად იქცნენ. იმპორტის ზრდა შეიძლება ნაწილობრივ იმასაც უკავშირდებოდეს, რომ მომხმარებლები ფასის მატებას უფრო იაფი უცხოური პროდუქციისკენ გადახრილით პასუხობენ ან უცხოური ლუდი, მიუხედავად მაღალი ფასისა, მაინც ღირებული რჩება გარკვეული სეგმენტისთვის.

ლუდის ინფლაციის ანალიზი ასევე აჩენს ეკონომიკის ზოგად მდგომარეობაზე საუბრების შესაძლებლობას. როცა ინფლაცია ზოგად დონეზე დაბალია, მაგრამ გარკვეული ინდუსტრიები მაინც განიცდიან ძლიერ გაძვირებას, ეს მიუთითებს, რომ ფასების სტრუქტურა სიმეტრიული არ არის. ასეთ დროს საჭიროა გაანალიზდეს არა მხოლოდ ფასების დონე, არამედ კონკურენციის სტრუქტურა, იმპორტის წილი, შიდა წარმოების ღირებულება და ბაზრის მოქნილობა. 

გრძელვადიან პერსპექტივაში, თუ ფასები კვლავ გაიზრდება, ლუდის მოხმარებაზე ზეწოლა გაჩნდება, რაც უკვე შეიძლება აისახოს იმპორტის წილის ზრდაში. ხოლო თუ ფასების ზრდას მომხმარებელი კვლავ სტაბილურად შეხვდება, ეს ნიშნავს, რომ პროდუქტი საკმაოდ არაელასტიკურია და ბაზარს აქვს ინფლაციის „გადამტანი“ პოტენციალი — რაც უფრო ფართო ეკონომიკურ ანალიზშიც იმსახურებს ყურადღებას.