თბილისი ზეწოლის ქვეშ: ციფრული ნომადები, საცხოვრებელი ბაზარი და ახალი შესაძლებლობები

საქართველოში ციფრული ნომადების მოსვლა ბოლო წლების ერთ–ერთი ყველაზე ხმაურიანი ტრენდია. 2020 წლიდან, როდესაც ქვეყანა “Remotely from Georgia” პროგრამით და ერთწლიანი უვიზო რეჟიმით უცხოელ პროფესიონალებს მიესალმა, თბილისმა სწრაფად მოიპოვა სახელი, როგორც აღმოსავლეთ ევროპის ერთ–ერთი ყველაზე მიმზიდველი ჰაბი. ლამაზი ძველი უბნები, თანამედროვე კაფეები და სამუშაო გარემო, დაბალი გადასახადები და, რაც მთავარია, უსაფრთხოება — ეს ყველაფერი გახდა ფაქტორები, რომლებმაც დედაქალაქი ათასობით ციფრული ნომადის რჩეულ საცხოვრებელ ადგილად აქცია.

თუმცა ამ მოვლენამ არა მხოლოდ პოზიტიური ცვლილებები მოიტანა. თბილისის საცხოვრებელი ბაზარი ზეწოლის ქვეშ აღმოჩნდა. 2022 წლიდან მოყოლებული, უკრაინის ომის ფონზე, ათიათასობით რუსი, ბელარუსი და უკრაინელი გადაადგილდა საქართველოში. მათგან ბევრი მუშაობდა დისტანციურად და ბინის ქირაობა სჭირდებოდათ. ადგილობრივ ბაზარზე ეს უზარმაზარი მოთხოვნა სწრაფად აისახა: ქირა ერთ წელიწადში 60%-ზე მეტად გაიზარდა. ვაკესა და საბურთალოში, სადაც ბინები ადრე საშუალო შემოსავლის მქონე ოჯახებისთვის ხელმისაწვდომი იყო, ახლა 600–800 დოლარზე ნაკლებად ბინის პოვნა თითქმის შეუძლებელია.

ციფრული ნომადებისთვის თბილისი მაინც იაფია. დასავლეთ ევროპის ქალაქებთან შედარებით, აქ ცხოვრება ჯერ კიდევ გაცილებით ნაკლებ ხარჯს მოითხოვს. ახალგაზრდა პროგრამისტი ან დიზაინერი, რომელიც თვეში 3–4 ათას ევროს გამოიმუშავებს, 700-ევრიან ქირას მსუბუქად იხდის. მისთვის თბილისი კომფორტული და სტრატეგიულია, მაგრამ ქართველებისთვის იგივე ფასი ხშირად ოჯახის მთელ შემოსავალს უტოლდება. სწორედ ეს უთანასწორობა ქმნის უკმაყოფილების წყაროს.

ლისაბონის მაგალითი აქ მნიშვნელოვან გაკვეთილს გვაძლევს. პორტუგალიის დედაქალაქმა ათწლეულის განმავლობაში ათიათასობით ნომადი დააინტერესა. ლამაზი ქალაქი, ზღვისპირა კლიმატი და საგადასახადო შეღავათები მას ერთ–ერთ წამყვან ჰაბად აქცევდა. თუმცა ეს ყველაფერი სწრაფად გადაიქცა საცხოვრებელი კრიზისად: ფასები განუწყვეტლივ გაიზარდა, ადგილობრივი მოსახლეობა კი იძულებული გახდა პერიფერიაში გადასულიყო. დღეს ლისაბონი ევროპაში ერთ–ერთი ყველაზე ძვირი ქალაქია, და ამან უკვე პოლიტიკური უკმაყოფილებაც გააჩინა. თბილისისთვის ეს სიგნალია — თუ მოთხოვნა უკონტროლოდ გაიზრდება და მიწოდება ვერ გაჰყვება, შედეგი შეიძლება იგივე იყოს.

მიუხედავად პრობლემებისა, ნომადები თბილისის ეკონომიკისთვის შანსიც არიან. მათი ყოველდღიური ხარჯი — კაფეებში, რესტორნებში, სუპერმარკეტებში, ტრანსპორტსა და გართობაში — ქალაქის ბიზნესს ახალ სიცოცხლეს სძენს. ბევრ უბანში ჩამოყალიბდა ახალი “კაფეს კულტურა”, რომელიც ერთდროულად ადგილობრივებსაც იზიდავს და უცხოელებსაც. კოვორკინგ სივრცეები, რომლებიც რამდენიმე წლის წინ თითქმის არ არსებობდა, ახლა სავსეა. ასეთი გარემო თბილისის ახალ ეკონომიკურ ენერგიას ქმნის და ადგილობრივ სტარტაპებსაც აძლევს წვდომას საერთაშორისო ქსელებზე.

სახელმწიფო პოლიტიკა აქ გადამწყვეტია. საქართველო უკვე გამოირჩევა მსოფლიოში ერთ–ერთი ყველაზე ლიბერალური სავიზო რეჟიმით: 90-ზე მეტი ქვეყნის მოქალაქეს შეუძლია ერთწლიანი უვიზო ყოფნა. ამას ემატება გადასახადების სისტემაც, რომელიც ციფრული ნომადებისთვის განსაკუთრებით მიმზიდველია: ინდივიდუალური მეწარმის სტატუსის მქონე პირებს შემოსავლის მხოლოდ 1%-ის გადახდა უწევთ. ეს ფაქტორი ათასობით უცხოელს უბიძგებს საქართველოში საქმიანობის რეგისტრაციისკენ.

მაგრამ აქვე ჩნდება კითხვაც — რამდენად სწორად ნაწილდება ეს სარგებელი? ერთი მხრივ, სახელმწიფოს შემოსავალი მცირედია, რადგან გადასახადი ძალიან დაბალია. მეორე მხრივ, ადგილობრივი მოსახლეობა ქირის ზრდის გამო ზეწოლას განიცდის. შეიძლება თუ არა ახალი მოდელის შექმნა, რომელიც ერთდროულად შეინარჩუნებს ნომადების მოზიდვას და დაიცავს ადგილობრივ მოსახლეობასაც?

ტალინის მაგალითი საქართველოს სხვა ალტერნატივას აჩვენებს. ესტონეთმა მკაცრი, მაგრამ პროგნოზირებადი პოლიტიკა აირჩია: ციფრული რეზიდენტობის პროგრამა, დიჯითალ ნომადის ვიზა მკაფიო კრიტერიუმებით და მაღალი გადასახადები 6 თვეზე მეტი დარჩენის შემთხვევაში. ამის გამო ქვეყანაში ნომადების რაოდენობა შედარებით მცირეა, თუმცა ეკონომიკურ პროცესებში მათი ინტეგრაცია უფრო გამჭვირვალეა.

თბილისს შეუძლია ამ ორი უკიდურესობის — ლისაბონისა და ტალინის — შორის საკუთარი ბალანსის პოვნა. შესაძლებლობა აშკარაა: თუ სწორად მოხდება საცხოვრებელი პოლიტიკის დაგეგმვა (ახალი მშენებლობები, დაბალბიუჯეტიანი საცხოვრებელი), თუ მოხდება ინფრასტრუქტურაში ინვესტირება და თანდათან შემუშავდება უფრო სამართლიანი საგადასახადო მოდელი, თბილისს შეუძლია გახდეს ერთ–ერთი ყველაზე მდგრადი ჰაბი ციფრული ნომადებისთვის მსოფლიოში.