დონალდ ტრამპი გლობალიზაციის დასრულებას აცხადებს — ახალი ტარიფები და წარმოების რეორგანიზაციის რთული გზა

დონალდ ტრამპის დაბრუნება თეთრ სახლში თანდათან მკაფიოდ მიანიშნებს იმ ეკონომიკური კურსის გეზზე, რომელიც აშშ–ის გლობალურ ეკონომიკაში მონაწილეობას მთლიანად ხელახლა განსაზღვრავს. ახალმა, უპრეცედენტოდ მასშტაბურმა ტარიფების პაკეტმა, რომელიც ტრამპმა “განთავისუფლების დღედ” (Liberation Day) მოიხსენია, მიზნად დაისახა ამერიკული წარმოების აღორძინება და გლობალიზაციის ეპოქის დასრულება. ეს არის ცალსახა შეტყობინება როგორც უცხო ქვეყნის მთავრობების, ასევე მულტინაციონალური კორპორაციების მიმართ — თუ გსურთ, იყოთ აშშ–ის ბაზრის ნაწილი დაბალი ტარიფებით, უნდა აწარმოოთ ამერიკაში.

ტრამპის ახალ სავაჭრო პოლიტიკაში გაწერილია საწყისი 10%-იანი საბაჟო გადასახადი ყველა იმპორტირებულ საქონელზე, თუმცა ცალკეული ქვეყნები დამატებით რეციპროკულ (საპასუხო) ტარიფებსაც იღებენ. მაგალითად, ჩინეთი დაექვემდებარა ჯამში 54%-იან ტარიფს, ვიეტნამი — 46%-იანს, ხოლო ევროკავშირი — 20%-იანს. ტრამპმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მისთვის მიუღებელია სიტუაცია, როდესაც “ამერიკელებმა მშენებლობა და წარმოება დაკარგეს მხოლოდ იმიტომ, რომ სხვებმა დაბალი ხარჯებით გაუწიეს კონკურენცია“. მისი აზრით, ეს არის „ეკონომიკური თვითდაზიანება“, რომლის გამოსწორებაც მხოლოდ დაცვითი პოლიტიკითაა შესაძლებელი.

მაგრამ რეალობა გაცილებით რთულია. დღეს გლობალური მიწოდების ქსელები იმდენად ღრმად არის ერთმანეთთან ინტეგრირებული, რომ წარმოების ამერიკაში დაბრუნება არამხოლოდ ძვირი და დროით მომთხოვნია, არამედ სტრუქტურულად ძალიან რთული. საქმე ეხება არამხოლოდ ქარხნებს, არამედ კომპონენტების მიწოდებას, ლოგისტიკურ ინფრასტრუქტურას, მუშახელის კვალიფიკაციას და რეგულაციურ გარემოს.

თუმცა მიუხედავად ამ სირთულეებისა, ტარიფებმა უკვე მოახდინა გავლენა ბიზნესის გადაწყვეტილებებზე. მაგალითად, გერმანულმა გიგანტმა Siemens–მა განაცხადა, რომ 10 მილიარდ დოლარს დააბანდებს აშშ–ში ახალი ელექტრო პროდუქციის ქარხნებში. ტაივანის TSMC გეგმავს 100 მილიარდი დოლარის ინვესტიციას ჩიპების წარმოებისთვის არიზონასა და სხვა შტატებში. სამხრეთკორეულმა Hyundai–მ უკვე გახსნა ელექტრომობილების ქარხანა ჯორჯიაში. ეს ყველაფერი აჩვენებს, რომ ტარიფებმა გარკვეული მოტივაცია ნამდვილად შექმნა, თუმცა მხოლოდ ნაწილობრივად.

მიუხედავად ამისა, ბევრი კომპანია კვლავ ეძებს ალტერნატიულ ქვეყნებს — მათ შორის მექსიკას, ვიეტნამს, ინდოეთს — რათა თავიდან აიცილონ აშშ–ში გადატანის მაღალი ხარჯები. მაგალითად, მექსიკა უკვე იქცა სერვერებისა და ნახევარგამტარების მთავარი მიმწოდებელი ქვეყნად აშშ–სთვის — 70% სერვერებისა მექსიკიდან შემოდის, 20% — ტაივანიდან.

აშშ–ის წარმოება ძირითადად ორიენტირებულია მაღალტექნოლოგიურ ინდუსტრიებზე — მიკროჩიპები, კოსმოსური კომპონენტები, სამედიცინო მოწყობილობები და ა.შ. ამავდროულად, ის ვერ ამარაგებს ბაზარს ელემენტარული ნაწილებით — ხრახნები, ლითონის ბრტყელები, პლასტმასის დეტალები და სხვა კომპონენტები უმეტესწილად კვლავ ჩინეთიდან ან სამხრეთ–აღმოსავლეთ აზიიდან შემოდის.

ასე მაგალითად, Misco Speakers–ის პრეზიდენტი, დენ დიგრე, ამბობს, რომ მათი აუდიო სისტემების ნახევარს აშშ–ში აწარმოებენ, მაგრამ უამრავი დეტალი კვლავ ჩინეთიდან შემოდის. ბოლო წლებში კომპანიამ 14 მილიონი დოლარი გადაიხადა ტარიფებში და ამ ეტაპზე უკვე ვერ ასხვავებს, სად გადაიტანოს წარმოება: „ვიეტნამი? მექსიკა? ინდოეთი? ყველა ბაზარი არაპროგნოზირებადია,“ — ამბობს ის.

ტრამპის სავაჭრო მიდგომა ორმაგ სტრატეგიაზეა აგებული: ერთი მხრივ, ის ცდილობს აიძულოს კომპანიები დაბრუნდნენ აშშ–ში, ხოლო მეორე მხრივ, ტარიფებს იყენებს როგორც მოლაპარაკების ბერკეტს. ამ სტრატეგიამ გარკვეულწილად შედეგი გამოიღო — ბევრი გერმანული ინჟინერიული კომპანია აცხადებს მზაობას, გაზარდოს ინვესტიციები აშშ–ში. თუმცა ამავე დროს, ეკონომისტები აფრთხილებენ: ასეთ პოლიტიკას შესაძლოა მოჰყვეს ინვესტიციური გაჩერება, რადგან კომპანიებს გაუჭირდებათ სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღება გაურკვევლობის პირობებში.

ფედერალური სარეზერვო სისტემის (Fed) მონაცემებით, მიუხედავად პოზიტიური განცხადებებისა, ბიზნესის საინვესტიციო განწყობები მთლიანი ეკონომიკის დონეზე კვლავ შემცირებულია.

ტრამპის პოლიტიკა რეალურად არ ანგრევს გლობალიზაციას — ის ცვლის მის ფორმას. კომპანიები არ ტოვებენ გლობალურ სტრატეგიას, არამედ უბრალოდ იცვლიან გეოგრაფიას — ჩინეთიდან ვიეტნამში, ინდოეთში, მექსიკაში. ანალოგიურად, ჩინური კომპანიებიც დღეს თავად ქმნიან ქარხნებს საზღვარგარეთ, რათა თავიდან აიცილონ აშშ–ის ტარიფები და შეინარჩუნონ ბაზარზე წვდომა.

დონალდ ტრამპის ახალი ტარიფების პოლიტიკა უპრეცედენტოა მასშტაბით და სიმკაცრით. მისი მიზანი გასაგებია: ამერიკა უნდა გახდეს წარმოების გლობალური ცენტრი. მაგრამ ამ მიზნის მიღწევა მოითხოვს არა მხოლოდ ტარიფებს, არამედ რეალურ სტრატეგიას — მუშახელის გადამზადებას, ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას, რეგულაციების ოპტიმიზაციას და საერთაშორისო პარტნიორებთან ურთიერთობის ახალი მოდელის შემუშავებას.

ტარიფების დაწესება კი მხოლოდ დასაწყისია — თუ ამ ქმედებას არ მოჰყვება სისტემური, მრავალწლიანი რეფორმა, მაშინ აშშ ვერ შეძლებს გახდეს თვითკმარი ინდუსტრიული ზესახელმწიფო.

ამ ეტაპზე კი ერთი რამ ნათელია: მსოფლიო გლობალიზაცია არ ქრება — ის უბრალოდ ტრანსფორმირდება. და ტრამპის ეპოქაში ეს ტრანსფორმაცია ჯერ მხოლოდ იწყება.

მომზადებულია – WSJ.com მასალების მიხედვით