გლობალური შრომის საათები და პროდუქტიულობა სხვადასხვა ქვეყნებში

თუ შევეცდებით კაცობრიობის შრომითი ძალის რაოდენობრივ გააზრებას, საინტერესო სურათი იშლება: მხოლოდ 2023 წელს მსოფლიოს მოსახლეობამ საერთო ჯამში იმუშავა დაახლოებით 4.8 ტრილიონი საათი. ეს რიცხვი მიღებულია ILO-სა და OECD-ის საშუალო სამუშაო საათების მონაცემებზე დაყრდნობით, რომლებიც გამრავლებულია დასაქმებულ მოსახლეობაზე (დაახლოებით 3.3 მილიარდი ადამიანი). თუმცა ეს მხოლოდ სტატისტიკაა – რეალურად კი, ტრილიონობით საათი, რომელსაც ყოველდღიურად ვხარჯავთ, არ არის ავტომატურად პროდუქტიულობა ან ეკონომიკური წინსვლის აუცილებელი გარანტი.

ბოლო 30 წლის განმავლობაში გლობალური შრომის საათების ტენდენცია ორ პარალელური მიმართულებით ვითარდება: განვითარებად ქვეყნებში დასაქმება და სამუშაო დრო იზრდება, მაშინ როცა მაღალშემოსავლიან ქვეყნებში სამუშაო საათების შემცირება შეინიშნება. მაგალითად, სამხრეთ აზიაში საშუალო სამუშაო კვირა 47 საათს აჭარბებს, ხოლო გერმანიაში 34-ს. ამ კონტრასტის მიღმა დგას განსხვავებული ეკონომიკური მოდელები, შრომის რეგულაციები და ტექნოლოგიური განვითარების დონე.

ერთი მხრივ, გლობალურად შრომის საათების მატება შეიძლება ნიშნავდეს ეკონომიკურ აქტიურობას – მეტ წარმოებას, მომსახურებას და მომხმარებლურ მოთხოვნაზე რეაგირებას. მეორე მხრივ კი, ამ ზრდამ შეიძლება გადაფაროს რეალური პროდუქტიულობის სტაგნაცია. მაგალითად, 1990-იან წლებთან შედარებით საშუალო შრომითი პროდუქტიულობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა მხოლოდ რამდენიმე მოწინავე ტექნოლოგიური ქვეყნისთვის, მაშინ როცა სხვა რეგიონებში ის თითქმის უცვლელია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ერთსა და იმავე დროში სხვადასხვა ქვეყნები აბსოლუტურად განსხვავებულ ღირებულებას ქმნიან.

აქვე ჩნდება კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კითხვა – რა ნაწილი ამ ტრილიონობით საათისა იხარჯება იმ საქმეებზე, რომლებსაც რეალურად არ სჭირდებათ ადამიანი? ავტომატიზაციის ზრდამ უკვე მრავალი ოპერაცია გადააბარა ალგორითმებსა და რობოტებს, მაგრამ ამან ჯერ ვერ შეამცირა გლობალური სამუშაო დრო. პირიქით – ხშირად ეს ნიშნავს ადამიანისთვის უფრო კომპლექსური, ინტენსიური და სტრესული შრომის გარემოს.

საქართველოში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში შრომის ბაზარზე ცვლილებები უფრო თვითდასაქმებულების წილის კლებასა და მომსახურების სექტორის ზრდაში გამოიხატა. OECD-ის მიხედვით, საშუალოდ 40 საათიანი სამუშაო კვირა კვლავ ნორმად ითვლება. თუმცა დაბალი პროდუქტიულობის მაჩვენებელი იმას ნიშნავს, რომ ამ დროის დიდი ნაწილი არ გარდაიქმნება ეკონომიკურ ღირებულებად. ტექნოლოგიების ინტეგრაციის ნაკლებობა, რბილი უნარების დეფიციტი და ეკონომიკური სტრუქტურის იერარქიულობა კვლავ წარმოადგენს შეზღუდვას.

გლობალური ტენდენციები კი გვაჩვენებს, რომ შრომის დროის ზრდა აღარ ნიშნავს ავტომატურად წინსვლას. როგორც ჩანს, მომავალ წლებში უფრო მნიშვნელოვანი გახდება როგორ ვმუშაობთ და არა რამდენს – რადგან დროის რაოდენობა უმნიშვნელო ხდება, როდესაც უნარებისა და ტექნოლოგიური მხარდაჭერის ხარისხი დაბალია.