გლობალური ტურიზმი 2025 წელს: აღდგენა თუ მიმართულების შეცვლა?

2024 წელს საერთაშორისო ტურიზმმა თითქმის სრულად გადალახა პანდემიის პერიოდის შემცირება – UNWTO-ს მონაცემებით, საერთაშორისო მოგზაურობების რაოდენობა 1.3 მილიარდს მიუახლოვდა, რაც მხოლოდ 8%-ით ჩამოუვარდა 2019 წლის მაქსიმუმს. თუმცა ეს აღდგენა თანაბარი არ არის: ევროპაში და ამერიკაში ტრაფიკი თითქმის სრულად დაბრუნდა, მაშინ როცა აღმოსავლეთ აზიის რიგ ქვეყნებში ვიზების რეჟიმი, ფრენების სიმცირე და შიდა რეგულაციები ზრდას ანელებს. პროგნოზის მიხედვით, 2025 წლის ბოლომდე საერთაშორისო ტურისტების რაოდენობა სრულად გადაჭარბებს პანდემიამდელ ნიშნულს, თუმცა განსხვავებული სტრუქტურით და ქცევითი მოდელებით.

პირველ რიგში, შეიცვალა თვითონ მოგზაურობის სტილი. ეკონომიკური ფონი – მათ შორის ინფლაცია, ავიაციის გაძვირება და საცხოვრებლის ფასების ზრდა – ადამიანებს აიძულებს დაგეგმონ უფრო მოკლე ან იშვიათი მოგზაურობები. IATA-ს შეფასებით, 2024 წელს ავიაბილეთების საშუალო ღირებულება დაახლოებით 27%-ით გაიზარდა 2019 წელთან შედარებით, და 2025 წელსაც მოსალოდნელია დამატებით 3–5%-იანი ზრდა. ამის ერთ–ერთი მთავარი მიზეზი არის ავიაკომპანიების მიერ საწვავისა და ემისიების ხარჯების გაზრდა, განსაკუთრებით ევროპის ბაზარზე, სადაც გაფართოვდა ემისიების გადახდის ზონა (EU ETS).

ამავე დროს, ტურისტების ქცევა აჩვენებს მზარდ გარემოსდაცვით ზრუნვას. Booking.com-ის გლობალური კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა 76% ამბობს, რომ ცდილობს მოგზაურობისას შეამციროს ნეგატიური გავლენა გარემოზე. ეს ტენდენცია განსაკუთრებით ძლიერია ახალგაზრდა თაობებში და აისახება როგორც ტრანსპორტის არჩევანზე (მატარებლის პოპულარობის ზრდა ევროპაში, შიდა ფრენების ჩანაცვლება ხმელეთის ტრანსპორტით), ასევე განთავსების გადაწყვეტილებებზე (მცირე, ადგილობრივი სასტუმროების ან ეკო–ლოგინების უპირატესობა დიდ ქსელებთან შედარებით).

დამატებითი ცვლილება ხდება მიზნობრივ ჯგუფებში – “დიჯიტალ ნომადების” (digital nomads) ზრდა ახალ ფორმებს სძენს საერთაშორისო გადაადგილებას. Nomad List-ის მიხედვით, 2025 წლის დასაწყისისთვის მსოფლიოში დაახლოებით 40 მილიონზე მეტი ადამიანია, ვინც სრულ ან ნახევრად მობილურ რეჟიმში მუშაობს და ცხოვრობს სხვადასხვა ქვეყანაში. ეს ციფრი 40%-ით მეტია 2023 წელთან შედარებით. შედეგად, ქვეყნებმა როგორიცაა პორტუგალია, ტაილანდი და ესტონეთი, განავითარეს სპეციალური ვიზები და საგადასახადო სქემები ამ სეგმენტის მოსაზიდად. ისინი აღარ მგზავრობენ მხოლოდ დასასვენებლად, არამედ ინარჩუნებენ აქტიურ ყოფნას ქალაქებში, რაც ახდენს გავლენას უძრავ ქონებასა და ადგილობრივ ეკონომიკაზე.

აღსანიშნავია ასევე ტურისტული ნაკადების გადანაწილება. ქალაქები, რომლებიც ჭარბი ტურიზმისგან “ზარალდებოდნენ” (მაგალითად, ბარსელონა, ვენეცია ან ამსტერდამი), ცდილობენ ზღუდონ ჯგუფური ვიზიტები ან შემოიღონ დამატებითი გადასახადები. მაგალითად, ვენეციამ 2024 წლის შემოდგომიდან დაიწყო ტესტირება ერთდღიანი ვიზიტორებისთვის გადახდილი გადასახადის (5 ევრო), რაც უკვე აისახა მცირე შემცირებით ტურისტების რაოდენობაში და ზრდით მეზობელი რეგიონების პოპულარობაში.

ამავდროულად, გეოპოლიტიკური რისკები ზემოქმედებს მიმართულებებზე. 2024 წლის ბოლოს ახლო აღმოსავლეთში არსებული დაძაბულობის გამო, ავიაკომპანიებმა შეცვალეს მარშრუტები, რამაც გაზარდა ფრენის ხანგრძლივობა აზიასა და ავსტრალიასთან დაკავშირებულ მარშრუტებზე. ამას დაემატა მაღალი ნავთობის ფასი და უსაფრთხოების ზომების გამკაცრება – რაც საბოლოოდ აისახება ბილეთის ღირებულებაზე და მგზავრების გადაწყვეტილებაზე.

UNWTO-ის პროგნოზით, 2025 წლის ბოლოსთვის გლობალური ტურიზმი კვლავ მიაღწევს მსოფლიო მშპ–ის დაახლოებით 9.2%-ს. ეს ჯერ კიდევ ნაკლებია პანდემიამდე არსებულ 10.4%-თან შედარებით, თუმცა ხარისხობრივი ცვლილებები – ეკო–მეგობრული ქცევა, ტექნოლოგიური ინტეგრაცია და ახალი მომხმარებლის ტიპები – აჩვენებს, რომ ტურიზმი აღარ არის მხოლოდ რაოდენობრივი ზრდის ასახვა. ის გადაიქცა უფრო გრძელვადიან და კომპლექსურ პროცესად, რომელიც ითვალისწინებს სოციალურ, ეკოლოგიურ და ეკონომიკურ ტენდენციებს ერთად.