რომელ ქვეყნებზე იმოქმედებს უკრაინის მიერ გაზის ტრანზიტის შეწყვეტა?

უკრაინამ ევროპაში ბუნებრივი გაზის რუსეთიდან ტრანზიტის შეწყვეტის გადაწყვეტილება მიიღო, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს როგორც რეგიონალურ, ისე გლობალურ ენერგეტიკულ ბაზრებზე. უკრაინის გავლით ტრანზიტირებული ბუნებრივი გაზის მოცულობა 2023 წელს დაახლოებით 25 მილიარდ კუბურ მეტრს შეადგენდა, ხოლო 2024 წლის წინასწარ მონაცემებზე დაყრდნობით, ეს რაოდენობა უკვე შემცირებული იყო 20 მილიარდ კუბურ მეტრამდე (წყარო: IEA).

ამ გადაწყვეტილებამ პირდაპირი გავლენა მოახდინა ისეთ ქვეყნებზე, როგორიცაა სლოვაკეთი, უნგრეთი და ჩეხეთი, რომლებიც უკრაინის მარშუტზე მნიშვნელოვნად იყვნენ დამოკიდებული. მაგალითად, სლოვაკეთი თავის გაზის მოხმარების 70%-ზე მეტს რუსული გაზის იმპორტით იღებდა, რომელთა უმეტესობაც უკრაინის გავლით შედიოდა. უნგრეთისთვის ეს მაჩვენებელი 50%-ს შეადგენდა, ხოლო ჩეხეთისთვის – 40%-ს.

ამავდროულად, ზოგიერთი ქვეყანა პოზიტიური შედეგებითაც სარგებლობს. ნორვეგია და აზერბაიჯანი გაზრდილ მოთხოვნაზე რეაგირებენ გაზის დამატებითი მიწოდებით. მათ შორის, აზერბაიჯანი “სამხრეთ გაზის დერეფნის” საშუალებით ზრდის ექსპორტს.

ევროპის სხვა ქვეყნებში, როგორიცაა გერმანია და იტალია, უკრაინის გავლით გაზის ტრანზიტის შემცირებას შედარებით ნაკლები გავლენა აქვს. გერმანიამ რუსული გაზის 55%-იანი დამოკიდებულება 2022 წლიდან მოყოლებული 20%-მდე შეამცირა LNG-ის (თხევადი გაზის) იმპორტისა და განახლებადი ენერგიების გამოყენებით. იტალია და ესპანეთი ასევე ნაკლებად იყვნენ დამოკიდებული უკრაინულ მარშრუტზე (10%-ზე ნაკლები წილი), რაც მათ საშუალებას აძლევს, უკეთ გაუმკლავდნენ ენერგეტიკულ დეფიციტს.

რაც შეეხება გლობალურ ბაზარს, მიუხედავად იმისა, რომ ევროპაში გაზის ფასების ზრდა სავარაუდოდ გაგრძელდება, გლობალური ფასებზე გავლენა შედარებით ზომიერი იქნება. აზიის ძირითადი მყიდველები, როგორიცაა ჩინეთი და იაპონია, LNG-ის იმპორტზე არიან ორიენტირებულნი და ნაკლებად არიან დაკავშირებული უკრაინის ტრანზიტზე. თუმცა, საერთო არასტაბილურობამ შესაძლოა, გაზის  ფასების დროებითი ზრდა გამოიწვიოს.

უკრაინის გადაწყვეტილებას პოლიტიკური შედეგებიც თან ახლავს. ეს ნაბიჯი რუსეთის წინააღმდეგ დასავლეთის ზეწოლის ახალი ტალღის ნაწილია და მიზნად ისახავს დამატებითი სტრატეგიული უპირატესობის მოპოვებას. ამავდროულად, ევროპის ქვეყნები, რომლებიც რუსული ენერგიაზე დამოკიდებულებას ამცირებენ, პოლიტიკური კურსის შეცვლისკენ არიან მიმართული, რაც ტრადიციული ენერგეტიკული პარტნიორობით გამოწვეულ ისტორიულ გავლენებს ამცირებს. თუმცა, ეს პოლიტიკა, სავარაუდოდ, გააღრმავებს რუსეთსა და ევროკავშირს შორის ურთიერთობების კრიზისს, რაც უფრო ფართო გეოპოლიტიკურ დაძაბულობას მოიტანს.

უკრაინის გადაწყვეტილება ასევე ენერგიის დაზოგვის პოლიტიკის გააქტიურების შესაძლებლობას ქმნის. ევროკავშირი განიხილავს ახალი ტექნოლოგიების, განსაკუთრებით წყალბადის ენერგიისა და განახლებადი ენერგიის წყაროების, განვითარების ხელშეწყობას. ეს ნაბიჯები გრძელვადიან პერსპექტივაში ევროპისთვის ენერგოუსაფრთხოების განმტკიცებას მოემსახურება.

უკრაინის ტრანზიტის შეწყვეტა მოკლევადიან პერსპექტივაში მნიშვნელოვან გამოწვევებს ქმნის სლოვაკეთის, უნგრეთისა და ჩეხეთისთვის, თუმცა ამ პროცესმა შესაძლოა, საბოლოოდ, ევროპას უბიძგოს ენერგეტიკული დამოუკიდებლობის უფრო სწრაფი მიღწევისკენ და გაზარდოს ენერგიის წყაროების დივერსიფიკაცია.