მოხუცებული მსოფლიო და საქართველოს გამოწვევა: რატომაა მოსახლეობის დაბერება გლობალური სოციალური პრობლემა?

მსოფლიო მოსახლეობის დაბერება ბოლო ათწლეულების ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე გამოწვევაა, რომელიც უკვე აღარ არის მხოლოდ განვითარებული ქვეყნების პრობლემა. გაეროს მონაცემებით, 2050 წლისთვის დედამიწის მოსახლეობის დაახლოებით 22% სამოც წელს გადაცილებული იქნება. ევროპასა და აზიაში ეს პროცესი განსაკუთრებით მკვეთრად იგრძნობა – მაგალითად, იაპონიაში უკვე ყოველი მესამე ადამიანი პენსიონერია. ეს დინამიკა მწვავედ დააყენებს სოციალური დაცვის, ჯანდაცვისა და შრომის ბაზრის მდგრადობის საკითხს.

მოსახლეობის დაბერება სოციალური სისტემისთვის პრობლემურია რამდენიმე მიზეზით. პირველ რიგში, იზრდება პენსიონერთა რაოდენობა, რომელთა შენახვა აქტიურ სამუშაო ძალას უწევს. ეს პროცესი საგრძნობლად ზრდის სახელმწიფო ხარჯებს და ამძიმებს ეკონომიკურ ვითარებას. მაგალითად, გერმანიაში უკვე ახლა ოთხი დასაქმებული ადამიანის გადასახადებით ერთი პენსიონერის შენახვა უწევს, მაგრამ 2060 წლისთვის ეს მაჩვენებელი შესაძლოა ორ დასაქმებულამდე დაეცეს.

მეორე მნიშვნელოვანი პრობლემა ჯანდაცვის სისტემის დატვირთვაა. მოსახლეობის დაბერებასთან ერთად ქრონიკული და ასაკობრივი დაავადებების რიცხვი იზრდება, რაც მოითხოვს ჯანდაცვის სერვისების გაფართოებას და ხარჯების ზრდას. ეს განსაკუთრებით რთულია ისეთი ქვეყნებისთვის, სადაც ჯანდაცვის სისტემა არ არის საკმარისად ძლიერი ან ხელმისაწვდომი, მაგალითად აღმოსავლეთ ევროპის სახელმწიფოებში.

მესამე მნიშვნელოვანი ასპექტია ეკონომიკური აქტიურობის შემცირება. სამუშაო ძალის შემცირებასთან ერთად ეკონომიკური ზრდის ტემპები იკლებს, რაც კიდევ უფრო ართულებს სოციალური სისტემის გამართულობას. მაგალითად, სამხრეთ კორეაში, სადაც 2040 წლისთვის მოსახლეობის 40%-ზე მეტი 65 წელს გადაცილებული იქნება, ეკონომიკა უკვე ახლა ეძებს ახალ მიდგომებს და ტექნოლოგიურ გამოსავლებს ამ გამოწვევის დასაძლევად.

საქართველოსთვის მოსახლეობის დაბერების პრობლემა კიდევ უფრო მწვავე ხდება. სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით 16% უკვე 65 წელს გადაცილებულია და ეს მაჩვენებელი მომავალში მნიშვნელოვნად გაიზრდება. პრობლემას საქართველოში ამძაფრებს ახალგაზრდების აქტიური ემიგრაცია, რაც ეკონომიკურ დატვირთვას არსებულ სამუშაო ძალაზე ზრდის და სამუშაო ადგილებზე კვალიფიციური კადრების ნაკლებობას ქმნის.

ამ პრობლემის პერსპექტივაში, მომავალში მნიშვნელოვანია რამდენიმე სხვა ფაქტორის გათვალისწინებაც. ტექნოლოგიური პროგრესი, განსაკუთრებით ხელოვნური ინტელექტი (AI) და რობოტიკა, შეიძლება მნიშვნელოვნად შეცვალოს არსებული მდგომარეობა. მაგალითად, იაპონიასა და გერმანიაში უკვე დღეს აქტიურად გამოიყენება რობოტები მოხუცების მოვლის სფეროში, რაც მნიშვნელოვნად ამსუბუქებს ჯანდაცვის სისტემის დატვირთვას და ზრდის მომსახურების ხარისხს.

ასევე გასათვალისწინებელია ადამიანების სიცოცხლის ხანგრძლივობის მომავალი ზრდა, რასაც მეცნიერება და ტექნოლოგია მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს. თუ ადამიანები უფრო დიდხანს იცოცხლებენ, მათ უფრო ხანგრძლივადაც მოუწევთ სოციალურ დახმარებაზე ან პენსიებზე ყოფნა, რაც კიდევ უფრო მეტად დატვირთავს სოციალურ სისტემებს. თუმცა, ამავდროულად, ხანგრძლივი სიცოცხლე შესაძლოა ხელს უწყობდეს სამუშაო ბაზარზე ასაკოვანი ადამიანების აქტიურობის შენარჩუნებასაც, რაც სოციალური სისტემებისთვის გარკვეული ეკონომიკური შემსუბუქების ფაქტორი გახდება.

საქართველოში, ასეთი ტექნოლოგიური შესაძლებლობების გამოყენება ჯერ კიდევ საწყის ეტაპზეა, თუმცა დროულად განხორციელებული ტექნოლოგიური და სოციალური რეფორმებით, ქვეყანას შეუძლია შეამციროს ის ნეგატიური შედეგები, რომლებიც მოსახლეობის დაბერებასთან ერთად კიდევ უფრო მწვავედ შეიძლება დადგეს დღის წესრიგში.