როგორ მცირდება მიწოდების ბოლო ეტაპის ხარჯები და რას ნიშნავს ეს საქართველოსთვის

ბოლო მილის მიწოდება — პროდუქტის საბოლოო ეტაპზე მყიდველამდე მიტანა — დღეს წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე ძვირადღირებულ კომპონენტს გლობალური ლოგისტიკის სისტემაში. როგორც ხაზგასმულია MIT Sloan Management Review-ის სტატიაში “Cutting Last-Mile Delivery Costs”, კომპანიებისათვის მიწოდების ბოლო ეტაპი ხშირად მოიცავს მთლიანი ტრანსპორტირების ხარჯების ნახევარზე მეტს და პირდაპირ გავლენას ახდენს მომხმარებლის კმაყოფილებასა და ლოიალობაზე. ავტორები აღნიშნავენ, რომ ტრადიციული მიდგომები — მაგალითად, სწრაფი მიწოდების დაპირება ან უფასო ტრანსპორტირება — ხშირად ზრდის დანახარჯებს ისე, რომ მომხმარებელთა ლოიალობის ზრდა მინიმალურია.

სტატიაში აღწერილია, რომ მთავარი გამოწვევა არის ოპერაციული ეფექტიანობის დაბალი დონე: კომპანიები ხშირად აგზავნიან მცირე შეკვეთებს ცალ-ცალკე, იყენებენ არასაკმარისად ოპტიმიზებულ მარშრუტებს და ვერ აღწევენ მასშტაბის ეკონომიას. წამყვანი გლობალური ბრენდები ხარჯების შემცირებას ცდილობენ რამდენიმე გზით: მინიმალური შეკვეთის ღირებულების (MOV) დანერგვით, რეგულარული, ჯგუფური მიწოდების გრაფიკებით, მონაცემთა ანალიტიკით მარშრუტის დაგეგმვით და მრავალკომპანიურ პულინგით, როდესაც სხვადასხვა ბრენდის შეკვეთები ერთ მარშრუტზე ერთიანდება. ამ მიდგომებმა უკვე გამოიწვია მნიშვნელოვანი შედეგები ევროპასა და აზიაში — მაგალითად, დიდი ბრიტანეთის საცალო ქსელებში მსგავსი სისტემამ მიწოდების საშუალო ღირებულება 18%-ით შეამცირა.

ეს ტენდენციები თანდათან აღწევს საქართველოშიც, სადაც ელექტრონული კომერცია სწრაფად ვითარდება, მაგრამ მიწოდების ქსელი ჯერ კიდევ არ არის სრულად ოპტიმიზებული. TBC Capital-ის 2024 წლის ანგარიშის მიხედვით, თბილისის ფარგლებში საშუალო მიწოდების დრო ერთი დღეა, რეგიონებში კი სამი-ხუთი დღე. საქართველოში მომხმარებლების უმეტესობა კვლავ ანიჭებს უპირატესობას ნაღდ ანგარიშსწორებას, რაც ზრდის ფინანსურ და ადმინისტრაციულ ხარჯებს. ონლაინ გადახდების წილი 30%-ს არ აღემატება, რის გამოც კომპანიებს უწევთ დამატებითი ლოგისტიკური ციკლის მართვა თანხის დაბრუნების ან გადარიცხვისთვის.

გადამწყვეტი ხდება ტექნოლოგიური და ოპერაციული ინტეგრაცია. ქართულ ბაზარზე ბოლო წლებში გაჩნდა ინოვაციური მოთამაშეები, რომლებიც გლობალურ ტენდენციებს ადაპტირებენ ადგილობრივ რეალობასთან. მაგალითად, Delivo, Trackings.ge და Westore იყენებენ მიკრო-საწყობებს, ავტომატიზებულ შეკვეთების გადანაწილებასა და 35 წუთიან ექსპრეს-მიტანის სერვისებს თბილისში. მათი მთავარი გამოწვევა რჩება მიწოდების მცირე სიმჭიდროვე და გეოგრაფიული გაფანტვა, რაც არ იძლევა მასშტაბის ეკონომიის ეფექტს, განსაკუთრებით რეგიონულ ქალაქებში.

ამ პრობლემის შესამსუბუქებლად კომპანიები იწყებენ ისეთი მიდგომების დანერგვას, რომლებიც წარმატებით გამოიყენება საერთაშორისო ბაზრებზე — მაგალითად, „გეოგრაფიული პულინგი“, როცა ერთი უბნის შეკვეთები ერთ ტრანსპორტზე ერთიანდება, ან წინასწარ დაგეგმილი „დროის ფანჯრები“, როცა მომხმარებლები ირჩევენ კონკრეტულ დღეს და საათს მიწოდებისთვის. ეს საშუალებას აძლევს კომპანიებს ერთდროულად შეამცირონ საწვავის ხარჯი და გააუმჯობესონ მიტანის სიზუსტე.

ციფრული გადახდების წახალისება და რეგიონული ჰაბების განვითარება კიდევ ერთი მიმართულებაა, რომელიც ამცირებს დანახარჯებს. თუკი სახელმწიფო და კერძო სექტორი ერთად იმუშავებენ მცირე ლოგისტიკური ჰაბების გაძლიერებაზე თელავში, ზუგდიდში და ახალციხეში, შესაძლებელი იქნება შეკვეთების დაგროვება რეგიონულ დონეზე და თბილისის ყოველდღიური ტრანსპორტირების საჭიროების შემცირება.

გრძელვადიან პერსპექტივაში საქართველოში საჭირო ხდება მონაცემებზე დაფუძნებული მარშრუტის ოპტიმიზაცია, ეკო-მეგობრული ტრანსპორტის გამოყენება (ელექტრო სკუტერები, მინიEV-ები) და მომხმარებლის ქცევის პროგნოზირება. ამ პროცესში BTU-ს, კერძო სექტორისა და საერთაშორისო პარტნიორების თანამშრომლობა უზრუნველყოფს ცოდნის გადაცემას და ინოვაციური გადაწყვეტილებების დანერგვას, რაც საბოლოოდ გააუმჯობესებს მიწოდების ეფექტიანობას და შეამცირებს თითო შეკვეთაზე დანახარჯს.

ბოლო მილის მიწოდების სისტემის განვითარება საქართველოში ნიშნავს არა მხოლოდ ხარჯების შემცირებას, არამედ მომხმარებელთა ნდობისა და მთლიანად ციფრული ეკონომიკის გაძლიერებას. 

ეს სტატია დაფუძნებულია MIT Sloan Management Review-ის სტატიაზე “Cutting Last-Mile Delivery Costs” და BTUAI-ის კვლევაზე საქართველოს ელექტრონული კომერციისა და ლოგისტიკის ბაზრის შესახებ.