რატომ არის თბილისის კულტურული ცხოვრების ცენტრი და რა ხდება რეგიონებში — საქართველოს კულტურის სტატისტიკა 2024

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის 2024 წლის კულტურის სტატისტიკა კარგად ასახავს ქვეყნის კულტურული ცხოვრების კონცენტრაციის პრობლემას — კულტურული ინფრასტრუქტურა, ღონისძიებები და მაყურებლები ძირითადად დედაქალაქში იყრიან თავს. თუმცა, დეტალური ანალიზი აჩვენებს, რომ ამ უთანასწორობას სხვადასხვა სიღრმისეული მიზეზები აქვს და მათი დაძლევა მხოლოდ ინფრასტრუქტურის ზრდით ვერ მოხდება.

ქვეყნის მასშტაბით სულ 54 პროფესიული თეატრი ფუნქციონირებს. აქედან 29 თბილისშია, რაც მთელი მაჩვენებლის 54 პროცენტს უდრის. იმერეთში 8 თეატრია (15 პროცენტი), დანარჩენ რეგიონებზე კი 17 თეატრი მოდის (31 პროცენტი). როცა ამას მოსახლეობის განაწილებას შევადარებთ — თბილისში მოსახლეობის დაახლოებით 35 პროცენტი ცხოვრობს — თეატრების სიმჭიდროვე დედაქალაქში ბევრად მაღალია. ანუ თბილისელებს ერთ მოსახლეზე საშუალოდ დაახლოებით 1.5-ჯერ მეტი თეატრი ემსახურებათ, ვიდრე რეგიონებში მცხოვრებლებს.

სპექტაკლების ჩატარების მხრივ ეს სხვაობა კიდევ უფრო მკვეთრად გამოჩნდება. 2024 წელს სულ 4 518 სპექტაკლი ჩატარდა, აქედან 69 პროცენტი თბილისში გაიმართა. მოსახლეობის მესამედზე ოდნავ მეტი იღებს სპექტაკლების თითქმის 70 პროცენტს, რაც ფაქტობრივად ორჯერ მეტ შეთავაზებას ნიშნავს დედაქალაქისთვის, ვიდრე დანარჩენი საქართველოსთვის.

მაყურებელთა რაოდენობაც მსგავს სურათს აჩვენებს. 2024 წელს თეატრალურ ღონისძიებებზე დასწრება 636 ათასს გაუტოლდა. აქედან 66 პროცენტი თბილისში დაფიქსირდა, იმერეთში — 10 პროცენტი, ხოლო დანარჩენ რეგიონებზე ერთობლივად მხოლოდ 24 პროცენტი მოდის. თუ ერთ სულ მოსახლეზე მაყურებელთა რაოდენობას შევადარებთ, თბილისი დაახლოებით ორჯერ უფრო აქტიურია ამ თვალსაზრისითაც.

მუზეუმების განაწილებაში კი ვითარება შედარებით ნაკლებად კონცენტრირებულია, თუმცა აქაც დედაქალაქი ლიდერობს. ქვეყნის მასშტაბით 261 მუზეუმი და მუზეუმ–ნაკრძალი ფუნქციონირებს, საიდანაც 59 თბილისშია, რაც დაახლოებით 23 პროცენტს შეადგენს. შედარებით მაღალი წილი აქვთ იმერეთს (15 პროცენტი) და კახეთს (14 პროცენტი). მიუხედავად იმისა, რომ მუზეუმების რაოდენობა თბილისში მაინც ჭარბობს, სხვაობა აქ თეატრებთან შედარებით ნაკლებად მწვავეა და რეგიონებსაც გააჩნიათ თავიანთი მნიშვნელოვანი კულტურული ობიექტები.

თუმცა, დამთვალიერებელთა რაოდენობა კვლავ დედაქალაქზეა მორგებული. 2024 წელს მუზეუმების ვიზიტორთა საერთო რაოდენობა 1 მილიონ 900 ათასი იყო, საიდანაც ყველაზე დიდი წილი კვლავ თბილისზე მოდის. ერთ მუზეუმზე თბილისში გაცილებით მეტი დამთვალიერებელი მოდის, ვიდრე რეგიონებში, რაც მიუთითებს მოთხოვნისა და ტურისტული ნაკადების კონცენტრაციაზეც.

კულტურული ცხოვრების ასეთი კონცენტრაცია მხოლოდ თბილისისთვის დამახასიათებელი ფენომენი არ არის — ეს ბევრ სხვა ქვეყანაშიც გვხვდება, მაგრამ საქართველოში ეს სხვაობა გაცილებით მკვეთრია. დედაქალაქის ეკონომიკური და საგანმანათლებლო უპირატესობები, პროფესიული კადრების სიმრავლე და ფინანსური რესურსები უზრუნველყოფენ თბილისის ლიდერობას. რეგიონებში კი ხშირად პრობლემად რჩება კულტურული დაწესებულებების დაფინანსება, კადრების დეფიციტი და მოსახლეობის შეზღუდული მსყიდველუნარიანობა.

რეგიონული კულტურის გაძლიერებისთვის მხოლოდ ახალი თეატრების ან მუზეუმების გახსნა საკმარისი ვერ იქნება. საჭიროა თანმიმდევრული პოლიტიკა — ადამიანური რესურსების განვითარება, პროგრამების გაფართოება და ადგილობრივი ინიციატივების ხელშეწყობა, რათა კულტურული ცხოვრება საქართველოს ყველა კუთხეში თანაბრად განვითარდეს.