რატომ ძვირდება მზესუმზირის ზეთი საქართველოსა და მსოფლიოში?

2025 წლის განმავლობაში მზესუმზირის ზეთის ფასები კვლავ იზრდებიან როგორც საერთაშორისო, ისე ქართულ ბაზრებზე. პრობლემა მრავალფაქტორიანია და ეკონომიკურ პროცესთა გადაჯაჭვულობა ნათლად ჩანს როგორც გლობალურ, ისე შიდა დონეზე.

მსოფლიო ბაზარზე მზესუმზირის ზეთის ფასები 2025 წლის დასაწყისიდან მატულობს. ამ პროცესში ერთ–ერთ ძირითად ფაქტორად უკრაინასა და რუსეთში წარმოების შემცირება სახელდება (FAO). კლიმატურმა პრობლემებმა, სუსტი მოსავლიანობამ და ზოგიერთ შემთხვევაში გეოპოლიტიკურმა შეზღუდვებმა მნიშვნელოვნად შეამცირეს მზესუმზირის წარმოების მოცულობა. მაგალითად, ბულგარეთსა და უკრაინაში 2025 წლის დასაწყისისთვის მოსავლის მოცულობა საგრძნობლად დაეცა, რამაც საერთაშორისო ბაზრებზე ფასების 50%-ზე მეტით ზრდა განაპირობა (Bloomberg; Oilworld). გარდა ამისა, რუსეთის მიერ დაწესებული საექსპორტო მოსაკრებლები დამატებით ზეწოლას ახდენს მსოფლიო მიწოდების ჯაჭვზე და ამცირებს ხელმისაწვდომ მოცულობებს (Reuters).

გარდა წარმოების პრობლემებისა, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ტრანსპორტირების ხარჯების ზრდაც. შავი ზღვის რეგიონის უსაფრთხოების გაურკვევლობამ, ლოგისტიკური შეფერხებებმა და გადაზიდვის ფასების მატებამ მზესუმზირის ზეთის თვითღირებულება გაზარდა იმპორტიორი ქვეყნებისათვის (Drewry). ბიოსაწვავის ინდუსტრიის ზრდამ კი მცენარეული ზეთების მოთხოვნა ზოგადად გაამწვავა, რამაც გლობალურ ფასებზე დამატებითი ზეწოლა შექმნა (International Energy Agency).

საქართველოში ეს პროცესები პირდაპირ აისახება. 2025 წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით, საქართველოში იმპორტირებული მზესუმზირის ზეთის საშუალო ფასი ლიტრზე 1.38 დოლარამდე გაიზარდა, რაც წინა წელთან შედარებით 39%-ით მეტია (BM.ge, საქსტატის მონაცემებზე დაყრდნობით). ამავე პერიოდში იმპორტის მოცულობა 8.3%-ით შემცირდა და 7 900 ტონას მიაღწია, თუმცა ჯამური ღირებულება 21%-ით გაიზარდა, რაც იმპორტირებული პროდუქტის გაძვირებას მოწმობს (საქსტატი).

ფასების ზრდა უკვე ასახულია სამომხმარებლო ბაზარზეც. „საქსტატის“ მონაცემებით, 2025 წლის აპრილში საქართველოში მზესუმზირის ზეთის ფასი წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 30%-ით გაიზარდა (საქსტატი). ზოგადად, 2025 წლის მაისში ქვეყანაში წლიური ინფლაცია 3.5%-ს შეადგენდა, თუმცა საკვების კატეგორიაში ცალკეული პროდუქტების, მათ შორის ზეთის ფასები, გაცილებით მაღალი ტემპით იზრდება.

მზესუმზირის ზეთის ფასზე მოქმედი ეს ფაქტორები ერთმანეთთან მჭიდროდ არის გადაჯაჭვული. გლობალური მიწოდების დეფიციტი და გაძვირებული ტრანსპორტირება ქმნის იმპორტის ფასის ზრდას საქართველოში, ხოლო შიდა ბაზარზე ეს უკვე საბოლოო მომხმარებლის ფასზე აისახება. საქართველო ამ პროცესში ძირითადად იმპორტზე დამოკიდებული ქვეყანაა, ამიტომ გლობალური ბაზრის რყევები თითქმის უშუალოდ გადმოდის შიდა ფასებზე.