რატომ ბრუნდება უკან ონლაინ შეძენილი პროდუქტები საქართველოში და როგორია დაბრუნების ეკონომიკის ახალი რეალობა?

საქართველოში ონლაინ შოპინგის მასშტაბი სწრაფად იზრდება — მომხმარებლები ინტენსიურად იყენებენ ელექტრონულ პლატფორმებს ტანსაცმლის, ტექნიკის, კოსმეტიკის და სხვა პროდუქციის შესაძენად. ამ ტენდენციასთან ერთად კი ერთ–ერთი ნაკლებად განხილული, მაგრამ მზარდი პრაქტიკაა პროდუქტის დაბრუნება. თუ აქამდე დაბრუნება უცხოური სტანდარტების თემად ითვლებოდა, დღეს უკვე ქართულ ბაზარზეც აქტუალურია.

2022 წლის 1 ივნისიდან საქართველოში ამოქმედდა მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ კანონი, რომელიც პირდაპირ ეხება ონლაინ ვაჭრობას. კანონის მიხედვით, მომხმარებელს აქვს უფლება, ონლაინ შეძენილი პროდუქტი დააბრუნოს 14 კალენდარული დღის განმავლობაში, განუსაზღვრელი მიზეზის გარეშე. გამყიდველი კი ვალდებულია უკან დაუბრუნოს გადახდილი თანხა (გარდა ტრანსპორტირების ხარჯებისა). ეს ცვლილება მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯია მომხმარებლის დაცულობისკენ, თუმცა მისი რეალური აღსრულება განსხვავდება ბიზნესიდან ბიზნესამდე.

2023 წელს ასევე ამოქმედდა ელექტრონული კომერციის შესახებ კანონი, რომელიც ადგენს ონლაინ პლატფორმების ვალდებულებებს და რეგულაციას უწესებს ინფორმაციის გამჭვირვალობას. მაგალითად, გამყიდველმა მკაფიოდ უნდა მიუთითოს პროდუქტის მახასიათებლები, პირობები და დაბრუნების პროცედურები.

თეორიულად ეს ყველაფერი უნდა აყალიბებდეს ცივილურ და მომხმარებელზე ორიენტირებულ ონლაინ ვაჭრობის მოდელს. მაგრამ პრაქტიკაში პროდუქტების დაბრუნება ხშირად ხდება მომხმარებლისთვის რთული. მიზეზები მრავალფეროვანია — ზოგჯერ პლატფორმებზე არ არის საკმარისად განთავსებული ინფორმაცია, ზოგჯერ კი თავად ბიზნესები არ ასრულებენ საკანონმდებლო ვალდებულებებს. მომხმარებლები ხშირად უჩივიან იმას, რომ დაბრუნების პროცედურა არაადეკვატურად ხანგრძლივია, საჭიროებს დამატებით გადახდებს ან საერთოდ უარყოფილია.

ონლაინ შოპინგის სეგმენტში, ყველაზე ხშირად ბრუნდება ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი, რაც დაკავშირებულია ზომის ან ვიზუალური მოლოდინის შეუსაბამობასთან. ასევე ბრუნდება კოსმეტიკა, თუკი შეფუთვა დაზიანებულია ან პროდუქტი არ შეესაბამება აღწერილობას. ტექნიკური მოწყობილობების შემთხვევაში დაბრუნება ნაკლებად ხშირია, თუმცა მაღალი ფასის გამო მომხმარებელი მეტად მოითხოვს გარანტიისა და გამართულობის დამადასტურებელ პროცედურებს.

ბიზნესებისთვის დაბრუნება ქმნის დამატებით ხარჯებს — მათ უწევთ ლოჯისტიკის ხელახალი უზრუნველყოფა, საქონლის მდგომარეობის შემოწმება და ხშირად მისი ჩამოწერა. ზოგიერთი ონლაინ მაღაზია ამ ხარჯებს წინასწარ აღრიცხავს პროდუქტის ფასში, რაც საბოლოოდ ზრდის ერთეულ ღირებულებას.

ამ ფონზე მნიშვნელოვანი ხდება მომხმარებლის განათლება. ბევრმა არ იცის, რომ 14 დღიანი დაბრუნების უფლება კანონითაა გარანტირებული და არ არის „შეთავაზება“, არამედ სავალდებულო ნორმა. ამავე დროს, საჭიროა ეფექტური სახელმწიფო მონიტორინგი იმ კომპანიებზე, რომლებიც კანონს არ ემორჩილებიან.

საქართველოს ციფრული ეკონომიკის ზრდის პარალელურად, დაბრუნების ეკონომიკა გარდაუვალი ნაწილი ხდება ელექტრონული ვაჭრობის. მისი გამჭვირვალე მართვა და სამართლიანი პოლიტიკის დანერგვა არამარტო მომხმარებლის დაცვას ემსახურება, არამედ ბიზნესებისთვის ნდობის შენარჩუნებას და ბაზრის ზრდის შესაძლებლობებსაც ქმნის. დაბრუნება მხოლოდ ხარჯი არ არის — სწორად მართული, ის შეიძლება იყოს მომსახურების ხარისხის ამაღლების საშუალება.