ბუნება — ჩვენი დროის ყველაზე ძლიერი მედიცინა

რა მოხდება, თუ აღმოჩნდება, რომ ჩვენი ყველაზე ძლიერი წამალი არც აბშია და არც ქირურგიულ ჩარევაშია — არამედ მიწაში, რომელსაც ფეხქვეშ ვგრძნობთ, ჰაერთი, რომლითაც ვსუნთქავთ და ხეებში, რომლებსაც ფანჯრიდან ვუყურებთ?

გულისა და ფილტვების ტრანსპლანტაციის ქირურგმა, ჯანდაცვის სფეროს მეწარმემ და პოლიტიკის ფორმირებაში ჩართულმა ბილ ფრისტმა, მრავალი წლის სამედიცინო პრაქტიკის შემდეგ გააკეთა რადიკალური დასკვნა — ადამიანისა და პლანეტის ჯანმრთელობა ერთი და იგივე პროცესის ორი მხარეა. დღემდე ეს საკითხები ცალკე დისკურსებად განიხილებოდა, მაგრამ რეალობა გვიკარნახებს: დროა ვიფიქროთ იმაზე, რომ გარემოს დაცვა და კლიმატის ცვლილება მხოლოდ ეკოლოგიური პრობლემები კი არა, მზარდი ჯანდაცვის კრიზისებია, რომლებიც უკვე აზიანებენ ადამიანებს ყოველ წამს.

ექიმმა ფრისტმა ერთ–ერთი ყველაზე ღრმა გაკვეთილი სამედიცინო წიგნებში კი არა, მიწაში აღმოჩენილი სოკოსგან მიიღო. სწორედ ამ ბუნებრივმა სოკომ — ნორვეგიულმა ციკლოსპორინმა — შეცვალა ტრანსპლანტაციის მომავალი და საშუალება მისცა მედიცინას, განეხორციელებინა წარმატებული ფილტვის გადანერგვა. ეს მაგალითი კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ ბუნება არა მხოლოდ სიცოცხლის საფუძველია, არამედ მისი განკურნების უძველესი და უაღრესად ეფექტური წყაროც. ბუნება — ეს არის მედიცინა.

დღეს, როდესაც პლანეტა გადის კლიმატური კრიზისის მწვერვალზე, ამ გაკვეთილს კიდევ უფრო დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. 2024 წელი ყველაზე ცხელი წელი იყო კაცობრიობის ისტორიაში, რასაც თან ახლდა სუნთქვის დარღვევის, გულ–სისხლძარღვთა გართულებებისა და ინფექციური დაავადებების აფეთქება. ამ ყველაფერს ემატება გარემოს მოშლიდან გამომდინარე მენტალური ჯანმრთელობის გაუარესება: დეპრესია, ეკო–შფოთვა და ტრავმული გამოცდილებები განსაკუთრებით ახალგაზრდებში.

კვლევებმა ცალსახად დაამტკიცა, რომ მწვანე სივრცეებში ყოფნა ამცირებს სტრესის ჰორმონებს, აწესრიგებს წნევას და აუმჯობესებს ჯანმრთელობას. ეს მხოლოდ სუბიექტური განცდები კი არა, მეცნიერულად დადასტურებული ფაქტებია. ასევე ზიანდება საკვების სისტემებიც: კლიმატის ცვლილება ამცირებს მოსავლიანობას, აჩენს საკვების დეფიციტს და საფრთხეს უქმნის კვების უსაფრთხოებას, რაც პირდაპირ აისახება გლობალურ ჯანმრთელობაზე.

ამ ფონზე ფრისტი ხედავს დიდ პასუხისმგებლობას ჯანდაცვის სისტემაში დასაქმებულ ადამიანებზე. სწორედ ექიმები და მედდები არიან საზოგადოების ყველაზე სანდო ფიგურები და მათ შეუძლიათ, გახდნენ ის ხიდი, რომელიც პლანეტის დაცვას ადამიანის ჯანმრთელობას დაუკავშირებს. მან და მისმა მეუღლემ ტრეისიმ მეჰარის სამედიცინო კოლეჯში დააარსეს სპეციალური სტიპენდია სტუდენტებისთვის, რათა მომავალ ექიმებს ჰქონდეთ ცოდნა და უნარები კლიმატის ცვლილების, ინფექციური დაავადებების, ფსიქიკური ჯანმრთელობის, კვების და ინფრასტრუქტურული გამოწვევების გასაზიარებლად.

საგულისხმოა, რომ გარემოსდაცვითი პროექტები უკვე აჩვენებენ პირდაპირ ზემოქმედებას ადამიანის ჯანმრთელობაზე. კენტუკის შტატში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ხეების სიახლოვეს მცხოვრებ ადამიანებს მკვეთრად შეუმცირდათ გულის დაავადებების მაჩვენებელი. იგივე შეიძლება ითქვას ფრისტის მეუღლის მიერ წარმოებულ ფერმერულ პროექტზეც, სადაც ტყის აღდგენა, ნიადაგის გაჯანსაღება და წყლის სისტემების დაცვა არა მხოლოდ გარემოს, არამედ ადამიანის ორგანიზმსაც ეხმარება.

დღეს უკვე საჭირო არ არის რწმენა, საკმარისია ფაქტები — ბუნებაზე ზრუნვა რეალურად აჯანსაღებს ადამიანის სხეულს. ამის უკან დგას არა იდეალიზმი, არამედ მკაცრი მეცნიერება, პრაქტიკული გამოცდილება და მონაცემებზე დაფუძნებული პოლიტიკა. „ნეიჩერ ქონსერვანსის“ (The Nature Conservancy) ფარგლებში დაწყებული პლანეტარული და ადამიანის ჯანმრთელობის ინიციატივა მიზნად ისახავს გაზომოს, როგორ აისახება ტყეების აღდგენა, მდგრადი სოფლის მეურნეობა და ჭაობების დაცვა საზოგადოებრივ ჯანმრთელობაზე. ეს კი უკვე პოლიტიკის, ბიზნესისა და საზოგადოებების მყარი მტკიცებულებაა მოქმედებისკენ.

ფრისტის მთავარი გზავნილია: თუ გვსურს რეალური ცვლილება, ჯანდაცვამ უნდა დაიწყოს პლანეტის პაციენტად აღქმა. დიაგნოზის დასმა, მკურნალობის დანიშვნა და საზოგადოებისთვის მკაფიო კომუნიკაცია — ეს უნდა გახდეს თანამედროვე ჯანდაცვის მოდელის ნაწილი.

საბოლოო ჯამში, ეს ყველაფერი მხოლოდ პლანეტის გადარჩენაზე არ არის — ეს ეხება ჩვენს შვილებს, ჩვენს ფილტვებს, ჩვენს მეხსიერებას, ჩვენს სიხარულსა და სიცოცხლეს. განკურნების რეცეპტი კი უკვე გვაქვს:

დავიცვათ ბუნება. დავაბანდოთ ბუნებაში. რადგან ბუნება — ეს არის მედიცინა.

ჟურნალ – „ფორბსის“ მასალების მიხედვით