ნავთობის ფასების ვარდნა: რისკები და შესაძლო სცენარები გლობალური ეკონომიკისთვის

აპრილის შუა რიცხვებში, ნავთობის მსოფლიო ფასი პირველად ბოლო ორი წლის განმავლობაში 70 დოლარზე ქვემოთ დაეცა. Brent-ის მარკის ფასი 68 დოლარამდე შემცირდა, რაც ბაზრებზე მოულოდნელად იქნა აღქმული, განსაკუთრებით იმის ფონზე, რომ OPEC+ ქვეყნებმა – საუდის არაბეთმა, რუსეთმა და სხვა დიდმა მწარმოებლებმა – წარმოების ახალი შემცირების გადაწყვეტილება ამჯერად არ მიიღეს.

ფასების შემცირების ძირითადი ფაქტორები გლობალური მოთხოვნის დასუსტებაა, განსაკუთრებით ჩინეთში, სადაც 2025 წლის პირველი კვარტლის მშპ მხოლოდ 3.8%-ით გაიზარდა, რაც მნიშვნელოვნად ჩამორჩება პანდემიის შემდგომ მოლოდინებს. პარალელურად, ევროპის ეკონომიკა კვლავ სუსტი რჩება, ხოლო ამერიკაში ნელ–ნელა შესამჩნევია სამომხმარებლო ხარჯების შემცირების ტენდენციები.

ამ ვითარებაში ისმება კითხვა – შესაძლებელია თუ არა ნავთობის ფასების კიდევ უფრო მკვეთრი ვარდნა?

პირველი სცენარი, რომელიც ექსპერტებს შორის განიხილება, უკავშირდება გლობალური რეცესიის გაღრმავებას. თუ ჩინეთის ეკონომიკა ვერ აღდგება და ევროპის ზრდა მინიმალურ დონეზე დარჩება, მოთხოვნის მკვეთრი შემცირება ნავთობზე ფასს შეიძლება კიდევ უფრო დააწვეს, რაც 60 დოლარზე დაბალ ნიშნულსაც კი რეალობად აქცევს. ასეთ პირობებში ენერგეტიკული სექტორი, განსაკუთრებით მცირე და საშუალო მწარმოებლები, მწვავე ფინანსურ ზეწოლას იგრძნობენ.

მეორე შესაძლო სცენარია ბაზრის ფუნდამენტური კორექცია და სტაბილიზაცია. ზოგიერთი პროგნოზით, ფასი შეიძლება 65-70 დოლარის ფარგლებში გათანაბრდეს, რადგან ბაზარზე ჯერ კიდევ მოქმედებს მიწოდების შეზღუდვები, რაც ბოლო წლების განმავლობაში განხორციელდა. ამასთან, ამერიკის შიდა წარმოება იზრდება, რაც ნაწილობრივ ანეიტრალებს საერთაშორისო მწარმოებლების კონტროლს ბაზარზე.

არსებობს აგრეთვე მესამე, ნაკლებად სავარაუდო სცენარი, სადაც გეოპოლიტიკური რისკები, მაგალითად, ირანის შიდა კრიზისი ან უკრაინის ომის ესკალაცია, კვლავ გამოიწვევს ფასების ზრდას. ასეთ შემთხვევაში ბაზრები სწრაფად გადაიფასებენ ნავთობის რისკპრემიუმს და ფასები შეიძლება მოკლევადიანად 80 დოლარზე დაბრუნდეს.

მნიშვნელოვანია, რომ ბოლო წლებში გლობალური ენერგეტიკული ბაზარი უფრო დივერსიფიცირებული გახდა — განახლებადი ენერგიის წილი იზრდება, ხოლო ელექტრომობილების გაყიდვები უკვე მყარად ზემოქმედებს ბენზინის მოხმარებაზე. ეს გრძელვადიანად ნიშნავს, რომ ნავთობის ფასები უფრო მეტად დამოკიდებული იქნება არა მხოლოდ მიმდინარე ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, არამედ ტრანსფორმაციულ ტექნოლოგიურ და პოლიტიკურ ტენდენციებზე.

ამ პირობებში, ნავთობის ფასებზე გავლენის სამი ძირითადი სცენარი ასე გამოიყურება: