დოლარი და ევრო: რომელი ვალუტები დომინირებს საქართველოს საბანკო დეპოზიტებში?

საქართველოს ეროვნული ბანკის 2025 წლის იანვრის მონაცემების თანახმად, საბანკო დეპოზიტების ძირითადი ნაწილი კვლავ აშშ დოლარსა და ევროშია განთავსებული. მთლიანობაში, უცხოურ ვალუტაში დეპოზიტების მოცულობამ 32 მილიარდ ლარს ასცდა. კერძოდ, აშშ დოლარში განთავსებულია დაახლოებით 26 მილიარდი ლარი, ხოლო ევროში — 6 მილიარდ ლარზე მეტი. ბრიტანული ფუნტი სტერლინგის წილი 253 მილიონი ლარია, რუსული რუბლი 55 მილიონ ლარს აღწევს, შვეიცარიული ფრანკი ასევე 55 მილიონ ლარს, სხვა ვალუტები კი ჯამში 59 მილიონ ლარს შეადგენს.

აშკარაა, რომ დოლარისა და ევროს მიმართ მაღალი ნდობა არსებობს, რაც არამხოლოდ მათი გლობალური სტაბილურობითაა განპირობებული, არამედ საქართველოს ეკონომიკური ურთიერთობებით დასავლურ ქვეყნებთან. თუმცა, საინტერესოა, რამდენად რაციონალურია ასეთი მაღალი უცხოური ვალუტების წილი საქართველოს მსგავსი ქვეყნისთვის. ის ფაქტი, რომ დეპოზიტების თითქმის ნახევარი მიმდინარე ანგარიშებზეა განთავსებული (ე.წ. current deposits), ხოლო დანარჩენი ნაწილი – ვადიან დეპოზიტებზე (term deposits), ცხადყოფს, რომ მოსახლეობა უპირატესობას ანიჭებს თანხების მარტივად გამოყენების შესაძლებლობას. მიმდინარე (current) დეპოზიტები მომხმარებელს აძლევს საშუალებას, თანხა ნებისმიერ დროს, დამატებითი პროცედურების გარეშე გამოიყენოს, მაშინ როდესაც ვადიანი (term) დეპოზიტები განსაზღვრული დროით არის ბანკში განთავსებული და მათზე პროცენტი უფრო მაღალია, თუმცა თანხის გამოყენების თავისუფლება შეზღუდულია.

საქართველოს მსგავსი განვითარებადი ეკონომიკისთვის, სადაც ეროვნული ვალუტა – ლარი ხშირად მერყეობს და ინფლაციის მაღალი მაჩვენებლები ფიქსირდება, მოსახლეობის მხრიდან უცხოურ ვალუტაში დეპოზიტების მაღალი მოთხოვნა გასაგები და ლოგიკურია. დოლარი და ევრო განიხილება როგორც სტაბილური და უსაფრთხო თავშესაფარი, განსაკუთრებით ეკონომიკური გაურკვევლობის დროს. თუმცა, უცხოურ ვალუტებზე მაღალი დამოკიდებულება შესაძლოა საფრთხეს უქმნიდეს ეროვნული ვალუტის სტაბილურობასაც, რადგან ზრდის ვალუტის გაცვლის კურსების მიმართ მოწყვლადობას და ქვეყნის ცენტრალურ ბანკს უჭირს მონეტარული პოლიტიკის ეფექტური მართვა.

საქართველოში ბიზნესსა და მოსახლეობას შორის არსებული ეკონომიკური კავშირები დასავლურ ქვეყნებთან, კერძოდ ევროკავშირსა და აშშ–სთან, ასევე განაპირობებს დოლარსა და ევროზე ამგვარ მაღალ მოთხოვნას. მიუხედავად ამისა, ეკონომისტების ნაწილი თვლის, რომ აუცილებელია მეტი ნდობის შექმნა ეროვნული ვალუტის მიმართ, რათა შემცირდეს დოლარიზაცია და ეკონომიკური სტაბილურობა უფრო მდგრადი გახდეს.