ელექტრონული კომერციის მომხმარებელთა რაოდენობა საქართველოში: ზრდა, დინამიკა და გამოწვევები

საქართველოში ელექტრონული კომერციის მომხმარებელთა წილი სტაბილურად იზრდება, თუმცა ის ჯერ კიდევ ჩამორჩება როგორც ევროკავშირის, ისე აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების საშუალო მაჩვენებლებს. 2024 წლის მონაცემებით, ინტერნეტმომხმარებელთა 31%-მა შეიძინა ან შეუკვეთა პროდუქტი ან მომსახურება ონლაინ (წყარო: Geostat). მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ეს მაჩვენებელი არ ასახავს მთლიანი მოსახლეობის აქტივობას, არამედ მხოლოდ იმ პირებს, ვინც ინტერნეტს იყენებს. შედარებისთვის, ევროკავშირის საშუალო მაჩვენებელი 75%-ს აღემატება, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში, როგორიცაა პოლონეთი (72%) და რუმინეთი (59%), ეს მაჩვენებლები საქართველოსთან შედარებით საგრძნობლად მაღალია.

ონლაინ კომერციის ზრდის ერთ–ერთი მთავარი მამოძრავებელი ინტერნეტის გავრცელების გაფართოებაა. რაც უფრო მეტი ადამიანი იწყებს ინტერნეტის რეგულარულად გამოყენებას, მით უფრო იზრდება ელექტრონული ვაჭრობის პოტენციური აუდიტორია. თუმცა, ამ პროცესს საქართველოში გარკვეული შეზღუდვები აქვს. ინტერნეტმომხმარებელთა ნაწილი არ ენდობა ონლაინ ვაჭრობას, რაც ხელს უშლის ბაზრის სწრაფ ზრდას.

მომხმარებელთა ჩართულობა ასაკობრივ კატეგორიებში განსხვავებულია. 15-29 წლის ჯგუფში ონლაინ შოპინგის მაჩვენებელი 48%-ს შეადგენს, რაც ამ კატეგორიას ყველაზე აქტიურ სეგმენტად აქცევს. 30-59 წლის მომხმარებლების ჯგუფში ეს რიცხვი 33%-ია, რაც ასევე მზარდი ტენდენციაა, თუმცა მაინც ჩამორჩება ახალგაზრდების აქტივობას. 60 წლის და უფროსი ასაკის მომხმარებლების ჯგუფში ონლაინ ვაჭრობას მხოლოდ 11% იყენებს, რაც გვიჩვენებს, რომ ამ ასაკობრივ კატეგორიაში ციფრული ჩართულობა კვლავ დაბალია.

გენდერული განსხვავებებიც საგულისხმოა. 2024 წლის მონაცემებით, ქალების 32%-მა ისარგებლა ონლაინ შესყიდვებით, ხოლო მამაკაცებში ეს მაჩვენებელი 30%-ია. აღსანიშნავია, რომ 2020 წლამდე მამაკაცების წილი უფრო მაღალი იყო, თუმცა ბოლო წლებში ქალები უფრო აქტიურად ერთვებიან ონლაინ შოპინგში. ეს შეიძლება აიხსნას იმით, რომ ქალები უფრო ხშირად ყიდულობენ ისეთ პროდუქტებს, როგორიცაა მოდა, კოსმეტიკა და ყოველდღიური მოხმარების ნივთები, რომლებიც ინტერნეტში უფრო მეტად არის ხელმისაწვდომი.

საქართველოში ელექტრონული კომერციის დაბალი მაჩვენებლების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მომხმარებელთა ნდობის ნაკლებობაა. კვლევების მიხედვით, მომხმარებელთა 48% მიიჩნევს, რომ ონლაინ შეკვეთილი პროდუქტი ხშირად არ შეესაბამება აღწერილობას, ხოლო 29% ამბობს, რომ არასანდო მიწოდების სერვისების გამო ონლაინ შეძენას ერიდება.

გადახდის მეთოდები კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ბარიერია. 2023 წელს ონლაინ ტრანზაქციების მხოლოდ 67% შესრულდა ბარათებით ან ციფრული საფულეებით, დანარჩენი კი ნაღდი ანგარიშსწორებით. შედარებისთვის, პოლონეთში ეს მაჩვენებელი 85%-ს აღწევს, ხოლო ჩეხეთში – 78%-ს. ფინანსური ჩართულობის დაბალი დონე საქართველოში ნიშნავს, რომ ბევრ მომხმარებელს არ აქვს საკმარისი ნდობა ონლაინ გადახდებისადმი, რაც ელექტრონული კომერციის განვითარებას აფერხებს.

ლოგისტიკაც მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება. თბილისის ფარგლებში მიწოდება საშუალოდ 1-2 დღეს მოიცავს, თუმცა რეგიონებში შეკვეთების მიღება 5 დღემდე გრძელდება. ამასთან, მომხმარებელთა ნაწილი იძულებულია, დამატებითი საფასური გადაიხადოს საერთაშორისო შეკვეთების მიტანისთვის, რაც ელექტრონული ვაჭრობისადმი ნდობას კიდევ უფრო ამცირებს.

საქართველოში ელექტრონული კომერციის ბაზარი განვითარების პროცესშია, თუმცა არსებული ბარიერების გადალახვა აუცილებელია, რათა იგი სრულად გამოიყენოს თავისი პოტენციალი. საკანონმდებლო რეგულაციების გაუმჯობესება, გადახდის უსაფრთხოების გაძლიერება და მომხმარებელთა განათლების ამაღლება ხელს შეუწყობს როგორც შიდა ბაზრის ზრდას, ისე მისი კონკურენტუნარიანობის გაზრდას აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებთან შედარებით.