ვინ მოიგებს გლობალური დათბობით? ჩრდილოეთის ქვეყნების ახალი შესაძლებლობები

გლობალური დათბობა მსოფლიოს უმეტეს ნაწილს სერიოზულ პრობლემებს უქმნის, მაგრამ ზოგიერთი ქვეყანა შეიძლება სარგებელსაც კი ნახულობდეს. კლიმატის ცვლილება განსაკუთრებით არქტიკულ და მის მიმდებარე რეგიონებში არსებულ ძალთა ბალანსს ცვლის, რაც ეკონომიკის, ვაჭრობისა და რესურსების განაწილებაზე ახდენს გავლენას. მომდევნო 20-30 წლის განმავლობაში ეს ცვლილებები განსაკუთრებით თვალსაჩინო გახდება, და ჩრდილოეთის ქვეყნები, რომლებიც აქამდე მკაცრი კლიმატით გამოირჩეოდნენ, ახალ შესაძლებლობებს იღებენ. ამ პროცესში ყველაზე დიდი გამარჯვებული, უდავოდ, რუსეთი უნდა იყოს.

ჩრდილოეთის საზღვაო მარშრუტის გახსნა რუსეთის სატრანსპორტო პოტენციალს მნიშვნელოვნად გაზრდის, რაც აზიასა და ევროპას შორის ტვირთბრუნვის ყველაზე მოკლე გზად გადაიქცევა. ამას ემატება მუდმივი გაყინულობის შემცირება, რაც ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილებში ახალი მიწების ათვისებას შეუწყობს ხელს. ეს სოფლის მეურნეობის, ენერგეტიკისა და ნედლეულის მოპოვების სექტორებისთვის ახალ შესაძლებლობებს ქმნის, თუმცა ინფრასტრუქტურული და გარემოსდაცვითი გამოწვევების გადაჭრის გარეშე ამ სარგებლის რეალიზაცია რთული იქნება.

კანადა რუსეთს გარკვეულწილად მიჰყვება ამ პროცესში. ჩრდილო–დასავლეთის გასასვლელის გახსნა, რომელიც ატლანტიკისა და წყნარ ოკეანეებს აკავშირებს, ქვეყანას სავაჭრო ჰაბად აქცევს. გარდა ამისა, კლიმატის დათბობა ქვეყნის ცივი რეგიონების ნაყოფიერებას ზრდის, რაც სოფლის მეურნეობას ახალ შესაძლებლობებს სთავაზობს. ჩრდილოეთ პროვინციებში მარცვლეულის, ბოსტნეულის და სხვა კულტურების მოყვანა გაცილებით მარტივი გახდება.

სკანდინავიის ქვეყნები – ნორვეგია, შვედეთი, ფინეთი – ამ ცვლილებებს განსხვავებული კუთხიდან უყურებენ, თუმცა სარგებელი მათთვისაც აშკარაა. ნორვეგიას, როგორც ძლიერ საზღვაო სახელმწიფოს, ახალი სავაჭრო გზები მეტ სტრატეგიულ მნიშვნელობას შესძენს. გარდა ამისა, ნავთობისა და გაზის ინდუსტრიის გაფართოება ნორვეგიის ენერგეტიკულ ეკონომიკას გააძლიერებს. შვედეთსა და ფინეთს კი სასოფლო–სამეურნეო სექტორში ახალი შესაძლებლობები ელით. მოსავლის სეზონის გახანგრძლივება და ახალი მიწების მოშენება პროდუქტიულობას გაზრდის, რაც ადგილობრივ და საერთაშორისო ბაზრებზე დადებითად აისახება.

ისლანდია შესაძლოა ერთ–ერთ ყველაზე მოგებიან პოზიციაში აღმოჩნდეს. მისი გეოგრაფიული მდებარეობა მას იდეალურ სატრანსპორტო ცენტრად აქცევს, რომელიც ევროპას, ამერიკას და არქტიკას შორის ხიდის როლს შეასრულებს. ტურიზმის, თევზჭერის და ლოგისტიკური ინფრასტრუქტურის განვითარება ეკონომიკის დივერსიფიკაციას შეუწყობს ხელს და ქვეყანას სტრატეგიულ უპირატესობას მიანიჭებს.

დანია კი თავისი მომავლის დიდ ნაწილს გრენლანდიას უკავშირებს. ყინულის დნობასთან ერთად, გრენლანდია შეიძლება ნავთობის, გაზისა და მინერალების მოპოვების ერთ–ერთ მთავარ რეგიონად გადაიქცეს. დანიისთვის ეს არა მხოლოდ ეკონომიკური, არამედ გეოპოლიტიკური გავლენის ზრდასაც ნიშნავს, თუმცა პარალელურად გრენლანდიის დამოუკიდებლობის მოძრაობა ძლიერდება. თუ ეს პროცესი გაგრძელდა, შესაძლოა დანიამ არამარტო ახალი ეკონომიკური შესაძლებლობები, არამედ ტერიტორიაზე კონტროლიც დაკარგოს.

ამერიკის შეერთებული შტატებისთვის მთავარი ცვლილება ალასკას უკავშირდება. ამ რეგიონში ყინულის დნობამ ახალი საზღვაო გზები და რესურსების მოპოვების შესაძლებლობები გახსნა. ბუნებრივი რესურსების მოპოვების გაფართოება ეკონომიკურ აქტივობას გაზრდის, მაგრამ ეკოლოგიური პრობლემები დიდ გამოწვევად დარჩება.

ჩრდილოეთის ქვეყნების სარგებლის სიაში მოულოდნელად ესტონეთიც აღმოჩნდა. ბალტიისპირეთისთვის არქტიკის სავაჭრო მარშრუტების გახსნა ლოგისტიკური მნიშვნელობის ზრდას ნიშნავს. ტალინის პორტი შეიძლება ერთ–ერთ უმნიშვნელოვანეს სატრანსპორტო ცენტრად იქცეს, რომელიც ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ევროპას ახალი სავაჭრო გზებით დააკავშირებს.

დიდი ბრიტანეთიც, თავისი საზღვაო ტრადიციებით, სავაჭრო მარშრუტების შეცვლით მოგებას ნახავს. ლონდონის ფინანსური ცენტრი სავაჭრო ბრუნვის გაზრდის ფონზე შეიძლება კიდევ უფრო გაძლიერდეს, ხოლო პორტების მოდერნიზაცია ბრიტანეთს ახალი სავაჭრო ცენტრის როლში კიდევ უფრო განამტკიცებს.

ამრიგად, გლობალური დათბობა ყველას ერთნაირად არ აზარალებს. რუსეთი უდავოდ მთავარი გამარჯვებულია, მაგრამ კანადა, სკანდინავიის ქვეყნები, ისლანდია, ალასკა და დანია, რომელიც გრენლანდიაზე გავლენას ინარჩუნებს, მათ წარმატებას მიჰყვებიან. კლიმატის ცვლილება მსოფლიოს ეკონომიკურ რუკას ცვლის, და ჩრდილოეთის ქვეყნები მზად არიან, ამ ცვლილებიდან მაქსიმალური სარგებელი მიიღონ. თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველაფერი მარტივი იქნება – ახალი შესაძლებლობების პარალელურად, ისინი დიდ ინფრასტრუქტურულ და ეკოლოგიურ გამოწვევებსაც შეეჯახებიან.