ელექტრომობილების ბიზნესი საქართველოში

საქართველოში ელექტრომობილების იმპორტი ბოლო წლებში უპრეცედენტო ზრდას განიცდის, რაც ახალი ტრანსპორტის ტენდენციების ნაწილია. 2024 წლის სტატისტიკური მონაცემებით, ქვეყანაში 5,402 ელექტრომობილი შემოვიდა, რაც 151%-ით მეტია 2023 წელთან შედარებით და აბსოლუტური რეკორდია ბოლო ათწლეულის განმავლობაში. ამ მაჩვენებელმა მნიშვნელოვნად გადაუსწრო 2023 წლის 2,151 ერთეულს და 2022 წლის 1,287 ელექტრომობილს, რაც ადასტურებს, რომ საქართველო სწრაფად გადადის ეკომეგობრულ ტრანსპორტზე.
მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ელექტრომობილების საშუალო ღირებულება შემცირდა. 2024 წელს საშუალო ფასი დაახლოებით 19.5 ათასი აშშ დოლარია, მაშინ როდესაც 2023 წელს ეს მაჩვენებელი 25.9 ათასი აშშ დოლარი იყო. ეს ნიშნავს, რომ ელექტრომობილები უფრო ხელმისაწვდომი გახდა ფართო მომხმარებლისთვის, რაც, დიდი ალბათობით, ფასების დაბალი დინამიკისა და ბაზრის დივერსიფიკაციის შედეგია.

ელექტრომობილების მთავარი მიმწოდებელი კვლავ აშშ რჩება, რომლის წილიც საერთო იმპორტში 61%-ს შეადგენს. ამერიკიდან საქართველოში 3,299 ერთეული შემოვიდა, რაც 55 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენს. მეორე ადგილზეა ჩინეთი, რომლის წილი 15.5%-ია (839 ერთეული), ხოლო მესამე ადგილს იაპონია იკავებს იმავე 15.5%-ით (837 ერთეული). გერმანია და არაბთა გაერთიანებული საამიროები შედარებით მცირე რაოდენობით აწვდიან ელექტრომობილებს საქართველოს ბაზარს.
აღსანიშნავია, რომ ჩინეთი და იაპონია ბოლო წლებში სულ უფრო მეტ პოზიციას იმკვიდრებენ, რაც ჩინური ელექტრომობილების ტექნოლოგიური განვითარებისა და მათი შედარებით დაბალი ღირებულების გამო ხდება. ჩინეთი მსოფლიოში ელექტრომობილების უდიდესი მწარმოებელია, ხოლო იაპონური ბრენდები ცნობილია თავიანთი ენერგოეფექტურობითა და სანდოობით.

ამ ტენდენციის უკან რამდენიმე ძირითადი ფაქტორი დგას. პირველ რიგში, მნიშვნელოვანია ის, რომ საქართველოში ელექტრომობილებზე დღემდე მოქმედებს გარკვეული საგადასახადო შეღავათები, რაც მათ კონკურენტუნარიანობას ზრდის. გარდა ამისა, ფასების შემცირება და ელექტრომობილების უფრო ფართო ასორტიმენტი მომხმარებლებს აძლევს მეტ არჩევანს. ასევე, გაიზარდა ეკოლოგიური ცნობიერება და ელექტრომობილების მიმართ ნდობა, რაც ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია მწვანე ტრანსპორტის ზრდისთვის.
საქართველოში ბოლო წლებში საგრძნობლად გაიზარდა დამტენი ინფრასტრუქტურა, რამაც ელექტრომობილების მოხმარება გაამარტივა. თბილისში, ქუთაისსა და ბათუმში სულ უფრო მეტი დამტენი სადგური ჩნდება, რაც მომხმარებლებს აძლევს თავდაჯერებულობას, რომ ელექტრომობილით გადაადგილება მარტივი და პრაქტიკული იქნება.
მიუხედავად იმპორტის ზრდისა, საქართველოში ელექტრომობილების წილი მთლიან ავტოპარკში კვლავ მცირეა – 2024 წელს იმპორტირებული ავტომობილების საერთო რაოდენობიდან ელექტრომობილებზე მხოლოდ 2.6% მოდის. ეს ნიშნავს, რომ მიუხედავად მზარდი ინტერესისა, ჯერ კიდევ არსებობს ბარიერები, როგორიცაა ბატარეების მომსახურების სირთულე, მეორადი ელექტრომობილების ხარისხი და დამტენი ინფრასტრუქტურის გაფართოების საჭიროება.

მომავალ წლებში, ელექტრომობილების პოპულარობის ზრდა, სავარაუდოდ, გაგრძელდება, განსაკუთრებით თუ სახელმწიფო მხარს დაუჭერს მწვანე ტრანსპორტის გავრცელებას და უზრუნველყოფს დამატებით წახალისებებს, როგორიცაა საგადასახადო შეღავათები და ინფრასტრუქტურის გაძლიერება. გარდა ამისა, იმპორტის სტრუქტურა შეიძლება უფრო მრავალფეროვანი გახდეს, განსაკუთრებით ჩინური და ევროპული მწარმოებლების გაზრდილი ინტერესის ფონზე.
ისტორიული მონაცემებისა და მათზე დაფუძნებული მათემატიკური მოდელების გამოყენებით, შესაძლებელია ელექტრომობილების იმპორტის რაოდენობის პროგნოზირება, მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ეს მოდელები ზოგჯერ ზედმეტად ოპტიმისტურად აფასებენ ტენდენციებს. მაგალითად, 2021 წლიდან მოყოლებული, იმპორტი მკვეთრად გაიზარდა, განსაკუთრებით 2023-2024 წლებში, თუმცა ექსპონენციური ზრდის გაგრძელება საქართველოს ეკონომიკური რეალობიდან გამომდინარე რთულად წარმოსადგენია.
საქართველო პატარა ბაზარია, სადაც მთლიან ავტოპარკში ელექტრომობილების წილი ჯერ კიდევ დაბალია. ბაზრის ზრდას ზღუდავს არა მხოლოდ მომხმარებელთა რაოდენობა, არამედ მათი მყიდველობითუნარიანობა. თუ საშუალო შემოსავალი არ გაიზრდება, იმპორტის ზრდის ტემპი, სავარაუდოდ, შენელდება.
ასევე, ერთ-ერთი გადამწყვეტი ფაქტორია ინფრასტრუქტურის განვითარება. ელექტრომობილების დამტენი სადგურების რაოდენობა და ქვეყნის ენერგოსისტემის მზაობა კრიტიკულ როლს ითამაშებს ამ პროცესში. საქართველოში დამტენი ქსელი ჯერ კიდევ განვითარების პროცესშია, და მისი გაფართოების გარეშე ელექტრომობილების მასობრივი გავრცელება სერიოზულ დაბრკოლებებს წააწყდება.

მნიშვნელოვანი ფაქტორია სახელმწიფო რეგულაციებიც. თუ საქართველოს მთავრობა გააგრძელებს ელექტრომობილების იმპორტის მხარდაჭერას საგადასახადო შეღავათებით, შესაძლოა ზრდის ტემპი შენარჩუნდეს. თუმცა, შეღავათების გაუქმების შემთხვევაში, იმპორტის ტემპი შეიძლება მკვეთრად შემცირდეს.
ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, უფრო რეალისტური პროგნოზი ასე გამოიყურება:

2025: 7,500 – 8,500 ერთეული
2026: 10,000 – 11,500 ერთეული
2027: 13,000 – 14,500 ერთეული
2028: 16,000 – 18,000 ერთეული
2029: 20,000 – 22,000 ერთეული
2030: 25,000 – 28,000 ერთეული

ეს პროგნოზი ითვალისწინებს როგორც ეკონომიკურ ზრდას, ისე ბაზრის რეალურ ტევადობასა და ელექტრომობილების ინფრასტრუქტურის განვითარების ტემპს. თუ ქვეყნის ეკონომიკა განვითარდება და მოსახლეობის მყიდველობითუნარიანობა გაიზრდება, ამ ციფრებმა შესაძლოა კიდევ უფრო მოიმატოს.
საქართველოში ელექტრომობილების ბუმი უკვე დაწყებულია, მაგრამ მისი გაგრძელება დიდწილად დამოკიდებულია ინფრასტრუქტურაზე, ეკონომიკურ სტაბილურობაზე და სახელმწიფო პოლიტიკაზე. მომდევნო წლებში გადაწყვეტილებები, რომლებიც ამ სფეროს შეეხება, განსაზღვრავს, შეძლებს თუ არა საქართველო უფრო სწრაფად გადაინაცვლოს ეკოლოგიურად სუფთა ტრანსპორტზე.
საქართველოსთვის ელექტრომობილების ტრანსპორტზე გადასვლა არამარტო ეკოლოგიური, არამედ ეკონომიკური და ენერგეტიკული უსაფრთხოების კუთხითაც მნიშვნელოვანია. თუ ქვეყანა წარმატებით მოახერხებს მწვანე ტექნოლოგიების განვითარებას, ეს მას კონკურენტულ უპირატესობას მისცემს რეგიონში და ხელს შეუწყობს თანამედროვე, მდგრადი სატრანსპორტო ეკოსისტემის შექმნა.