საქართველოს ციტრუსების იმპორტის დინამიკა: ბაზრის ტენდენციები, ძირითადი მოთამაშეები და სამომავლო პერსპექტივები

საქართველოში ფორთოხლისა და მანდარინის იმპორტი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქვეყნის სურსათის ბაზარზე, მიუხედავად იმისა, რომ ადგილობრივი წარმოებაც საკმაოდ განვითარებულია, განსაკუთრებით მანდარინის კუთხით. ციტრუსის იმპორტის მოცულობა ბოლო წლებში იცვლება სხვადასხვა ფაქტორის გავლენით, მათ შორის საერთაშორისო ბაზრებზე ფასების ცვლილებების, ლოგისტიკური პრობლემებისა და ადგილობრივი მოთხოვნის დინამიკის მიხედვით. 2024 წლის იანვარ-ნოემბერში მონაცემებმა აჩვენა, რომ ფორთოხლის იმპორტი შემცირდა, ხოლო მანდარინის იმპორტი რაოდენობრივად მცირედით დაეცა, თუმცა მისი ფინანსური ღირებულება ოდნავ გაიზარდა.

ფორთოხლის იმპორტი 2024 წელს 9 204 ტონას შეადგენდა, რაც 2023 წლის იმავე პერიოდის მაჩვენებელთან შედარებით შემცირებული იყო. ფინანსური თვალსაზრისით, იმპორტირებული პროდუქციის ღირებულება 5 481 110 აშშ დოლარი აღმოჩნდა, რაც ასევე მცირედით შემცირდა გასული წლის მონაცემებთან შედარებით. მთავარი ქვეყნები, საიდანაც ფორთოხალი შემოდის საქართველოში, ძირითადად ახლო და შორეული აღმოსავლეთიდანაა. თურქეთი და ირანი არიან ორი ყველაზე დიდი მიმწოდებელი, რომელთაც საკმაოდ დიდი წილი უკავიათ ქართულ ბაზარზე. ეს ქვეყნები გეოგრაფიული სიახლოვის გამო მნიშვნელოვან უპირატესობას ფლობენ, რაც ლოგისტიკური ხარჯების შემცირებას და კონკურენტუნარიანი ფასების შექმნას უწყობს ხელს. თურქეთიდან შემოსული ფორთოხალი დაახლოებით 4 182 ტონა იყო, ირანიდან კი 3 240 ტონა, რაც აჩვენებს, რომ ეს ქვეყნები ციტრუსის ყველაზე მსხვილი იმპორტიორები არიან საქართველოსთვის. მათ გარდა, ბაზარზე თავის დამკვიდრებას ცდილობენ ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა ეგვიპტე, სამხრეთ აფრიკა და არაბთა გაერთიანებული საამიროები, თუმცა მათი წილი შედარებით მცირეა.

მანდარინის იმპორტის მხრივ ტენდენცია ოდნავ განსხვავებულია. 2024 წლის პირველ 11 თვეში ქვეყანაში 6 172 ტონა მანდარინი შემოვიდა, რაც 2023 წლის იმავე პერიოდის 6 384 ტონასთან შედარებით შემცირებულია. მიუხედავად ამისა, იმპორტირებული მანდარინის საერთო ღირებულება 3 951 290 აშშ დოლარამდე გაიზარდა, რაც შეიძლება იმის შედეგი იყოს, რომ საერთაშორისო ბაზრებზე პროდუქციის ფასები გაიზარდა, ან საქართველოში გაიზარდა მოთხოვნა უფრო მაღალი ხარისხის ციტრუსებზე. როგორც ფორთოხლის შემთხვევაში, მანდარინის უმსხვილესი მიმწოდებელიც თურქეთია, რომელმაც თითქმის 5 200 ტონა პროდუქცია შეიტანა საქართველოს ბაზარზე. ირანი, ეგვიპტე და სამხრეთ აფრიკა შედარებით მცირე რაოდენობით აწვდიან მანდარინს, თუმცა მათი მონაწილეობა ბაზარზე სტაბილურად ნარჩუნდება.

მანდარინის იმპორტის რაოდენობრივი კლება შესაძლოა რამდენიმე მიზეზით იყოს განპირობებული. ერთი მხრივ, ადგილობრივი მანდარინის წარმოება ყოველწლიურად უფრო კონკურენტუნარიანი ხდება, რაც ადგილობრივ ბაზარზე იმპორტირებული პროდუქტის საჭიროებას ამცირებს. საქართველო ერთ-ერთ წამყვან პოზიციას იკავებს მანდარინის ექსპორტში და მისი ადგილობრივი წარმოება მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს იმპორტის მოცულობაზე. მეორე მხრივ, საერთაშორისო ბაზრებზე ფასების ზრდამ შესაძლოა იმპორტიორები აიძულოს, შეამცირონ შემოტანილი პროდუქციის რაოდენობა და აქცენტი გააკეთონ უფრო მომგებიან ბიზნეს-მოდელებზე.

ფორთოხლის იმპორტის შემცირება შეიძლება აიხსნას არა მხოლოდ ადგილობრივი მოთხოვნის შემცირებით, არამედ იმითაც, რომ ბაზარზე სულ უფრო მეტად ჩნდება ალტერნატიული ხილის არჩევანი, რომელიც მომხმარებელთა დაინტერესებას იწვევს. ბოლო წლებში საქართველომ დაიწყო ახალი სავაჭრო პარტნიორების მოძიება და ცდილობს, დივერსიფიცირება მოახდინოს იმპორტის წყაროების, რაც ხელს უწყობს ფასების სტაბილიზაციას და იმპორტირებული პროდუქციის ხარისხის გაუმჯობესებას.

თუ დავაკვირდებით მომავალ პერსპექტივებს, შესაძლებელია, რომ საქართველო კიდევ უფრო გააძლიერებს ადგილობრივი მანდარინის წარმოებას და მისი ექსპორტიც გაიზრდება, რაც შეიძლება იმპორტის შემცირების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი გახდეს. ამავდროულად, ფორთოხლის იმპორტის სტრუქტურა შეიძლება შეიცვალოს, რადგან ახალი ბაზრების გახსნა შესაძლოა შეცვალოს თურქეთისა და ირანის დომინანტური პოზიციები. ეგვიპტე და სამხრეთ აფრიკა, მიუხედავად იმისა, რომ შედარებით მცირე რაოდენობით აწვდიან ციტრუსს საქართველოს, შეიძლება დროთა განმავლობაში გახდნენ უფრო მნიშვნელოვანი მოთამაშეები, განსაკუთრებით თუ მოახერხებენ კონკურენტული ფასებისა და ხარისხის შეთავაზებას.

ციტრუსის იმპორტის ბაზრის ცვლილებები საქართველოში კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რამდენად დინამიურია საერთაშორისო ვაჭრობა და როგორ მოქმედებს გლობალური ეკონომიკური ტენდენციები კონკრეტულ სექტორებზე. მომავალში, სავარაუდოდ, საქართველო განაგრძობს ახალ ბაზრებთან თანამშრომლობას, რათა გაზარდოს იმპორტის დივერსიფიკაცია, ხოლო ადგილობრივი წარმოების ზრდა ხელს შეუწყობს იმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებას.