საქართველოს რკინიგზის როლი ახალ გეოპოლიტიკურ ტენდენციებში

საქსტატის ინფორმაციით, 2024 წლის მესამე კვარტალში საქართველოს რკინიგზამ გადაზიდა 3.6 მილიონი ტონა ტვირთი, რაც დაახლოებით გასული წლის მაჩვენებლის შესაბამისია. ეს რაოდენობა აჩვენებს, რომ საქართველოს რკინიგზა ინარჩუნებს მნიშვნელოვან როლს რეგიონული და საერთაშორისო ტვირთბრუნვის ქსელში, რასაც ხელს უწყობს ქვეყნის გეოგრაფიული მდებარეობა და ლოგისტიკური პოტენციალი.

შუა აზიაში დაგეგმილია ახალი სარკინიგზო მარშრუტის მშენებლობა, რომელშიც მონაწილეობენ ჩინეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი, ირანი და თურქეთი. პროექტის ღირებულება შეადგენს დაახლოებით 8 მილიარდ აშშ დოლარს და მიზნად ისახავს ტვირთების ტრანსპორტირების გამარტივებას ჩინეთიდან ევროპაში. მარშრუტის დასრულება მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს რეგიონული ტრანსპორტის ქსელის განვითარებაზე, გააუმჯობესებს აზიასა და ევროპას შორის ლოგისტიკურ კავშირებს და გაზრდის ეკონომიკური თანამშრომლობის პოტენციალს.

ჩინეთიდან ევროპაში სარკინიგზო ტვირთების გადაზიდვები ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა, რაც განპირობებულია ტრანსპორტირების ხარჯებისა და დროის შემცირებით. 2024 წელს ჩინეთმა გააძლიერა ტრანსკასპიური საერთაშორისო სატრანსპორტო მარშრუტის გამოყენება, რომელიც რუსეთის გვერდის ავლით, შუა დერეფნის მეშვეობით, კასპიის ზღვის გავლით, აზერბაიჯანისა და საქართველოს ტერიტორიებზე გადის. ეს მარშრუტი უზრუნველყოფს ტვირთების უფრო სწრაფ და უსაფრთხო ტრანსპორტირებას ჩინეთიდან ევროპაში. ტრანსკასპიური მარშრუტი, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც “შუა დერეფანი,” მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ევრაზიის სატრანსპორტო ქსელში, რადგან მისი გამოყენება საშუალებას იძლევა ტვირთების რუსეთის გვერდის ავლით გადაადგილება. აღნიშნული მარშრუტი არა მხოლოდ ამცირებს ტრანსპორტირების დროს დაახლოებით 10-15 დღით, არამედ ქმნის დამატებით ეკონომიკურ და გეოპოლიტიკურ სარგებელს, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის მის მნიშვნელობას გლობალურ ვაჭრობაში.

2024 წლის იანვარ-აგვისტოში შუა დერეფანში, საქართველოს გავლით, 6,964 კონტეინერი გადაიზიდა ჩინეთიდან ან ჩინეთისკენ, რაც 2023 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 728%-ით მეტია. 2023 წლამდე შუა დერეფანში კონტეინერების გადაზიდვა ძირითადად ტრანზიტს (90%-ზე მეტი) მოიცავდა, მაგრამ 2024 წელს მკვეთრად გაიზარდა ჩინეთიდან იმპორტის მოცულობა, რაც ამჟამად ტრანზიტსა და იმპორტს თანაბრად ყოფს.

ასევე მნიშვნელოვანია სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის განვითარება შუა დერეფნის ეფექტიანობისთვის. 2023 წლის ოქტომბერში, საქართველოს, აზერბაიჯანისა და ყაზახეთის რკინიგზებმა ერთობლივი საწარმო, Middle Corridor Multimodal, დააფუძნეს. მისი მიზანია შუა დერეფანში ტვირთების კოორდინაცია, ტარიფების გამჭვირვალობა და სტაბილური სისტემის შექმნა. 2024 წლის დასაწყისიდან ჩინეთის პორტებიდან ყაზახეთის, აზერბაიჯანისა და საქართველოს რკინიგზით უკვე გაიგზავნა 212 საკონტეინერო ბლოკ-მატარებელი, ხოლო ტვირთების მიწოდების ვადები საქართველოს შავი ზღვის პორტებში საშუალოდ 10-12 დღეს შეადგენს.

ასევე აღსანიშნავია, რომ 2024 წლის განმავლობაში აზერბაიჯანის რკინიგზის სექტორმა მნიშვნელოვანი პროგრესი განიცადა. ბაქო-თბილისი-ყარსის (BTK) სარკინიგზო ხაზის მოდერნიზაციის შედეგად, მისი გამტარუნარიანობა 1 მილიონი ტონიდან 5 მილიონ ტონამდე გაიზარდა.

საქართველოს რკინიგზის მიერ გადაზიდული ტვირთის ძირითადი ნაწილი განაწილებულია ადგილობრივ, საერთაშორისო და ტრანზიტულ გადაზიდვებში. საქსტატის მონაცემებით, რკინიგზის ტვირთბრუნვის 10.1% ადგილობრივ გადაზიდვებზე მოდის, რაც გულისხმობს შიდა ეკონომიკურ კავშირს. ადგილობრივი გადაზიდვები უზრუნველყოფს შიდა ბაზრის სტაბილურობისა და განვითარების აუცილებელ მექანიზმებს, განსაკუთრებით სოფლის მეურნეობასა და მრეწველობაში.

საერთაშორისო გადაზიდვები, რომლებიც საერთო ტვირთბრუნვის 30.5%-ს შეადგენს, მოიცავს როგორც იმპორტს, ასევე ექსპორტს. საქართველოს საერთაშორისო გადაზიდვები წარმოადგენს ქვეყნის გლობალური ინტეგრაციის ერთ-ერთ მთავარ ინსტრუმენტს, ხელს უწყობს ექსპორტის დივერსიფიკაციას და ახალი სავაჭრო პარტნიორების მოზიდვას. მიმდინარე წლის მესამე კვარტალში საერთაშორისო გადაზიდვების ჯამური მოცულობის 76.9% მოდის ქვეყანაში შემოტანილ ტვირთზე, ხოლო მხოლოდ 23.1% ქვეყნიდან გატანილ ტვირთზე, რაც იმპორტის დომინანტურ როლს ასახავს.

ტრანზიტული ტვირთების წილი 59.4%-ს შეადგენს, რაც მიუთითებს საქართველოს როგორც ლოგისტიკური ჰაბის ფუნქციონირებაზე რეგიონულ და საერთაშორისო დონეზე. ქვეყნის გეოგრაფიული მდებარეობა და მისი ინფრასტრუქტურული პოტენციალი, რომელიც ეფექტურადაა გამოყენებული ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის ნაწილად, საქართველოს რკინიგზას აქცევს მნიშვნელოვან კავშირურთიერთობების ქსელში. ტრანზიტული ტვირთების ძირითადი მიმართულებებია ნიდერლანდები (14.4%), თურქეთი (7.7%), აშშ (4.9%), ასევე უკრაინა, იტალია, ჩინეთი და რუმინეთი. აღნიშნული ქვეყნები მნიშვნელოვანი სავაჭრო პარტნიორები არიან საქართველოსთვის, რაც ზრდის ქვეყნის როლს გლობალურ სავაჭრო ქსელებში.

საქართველოს ექსპორტირებული ტვირთების ძირითადი მიმართულებებია ყაზახეთი (13.5%), რუსეთი (10.4%) და სომხეთი (10.3%). რეგიონული ბაზრები და მათთან არსებული ვაჭრობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ქვეყნის ეკონომიკისთვის. აღნიშნული მიმართულებების დივერსიფიკაცია და ახალი ბაზრების მოძიება რჩება ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების ერთ-ერთ მთავარ მიზნად, რაც ხელს შეუწყობს საქართველოს ეკონომიკური სტაბილურობისა და კონკურენტუნარიანობის გაძლიერებას.

საქართველოს რკინიგზის სექტორი კვლავაც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაში. რკინიგზის ტვირთბრუნვა უზრუნველყოფს მნიშვნელოვან კავშირებს რეგიონულ და გლობალურ ბაზრებთან. რკინიგზის ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება, ახალი ტექნოლოგიების დანერგვა და ტრანზიტული მარშრუტების ოპტიმიზაცია წარმოადგენს ქვეყნის ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური პოზიციების განმტკიცების სტრატეგიულ მიმართულებებს. საქართველოს მიზანი, გახდეს რეგიონული ლოგისტიკური ჰაბი, არა მხოლოდ გააუმჯობესებს შიდა ეკონომიკურ მდგომარეობას, არამედ გაზრდის ქვეყნის როლს გლობალურ სავაჭრო ქსელებში და ხელს შეუწყობს გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდის მიღწევას.