მსოფლიოს ახალი სავაჭრო წესრიგი და მისი გავლენა საქართველოზე

ბოლო წლებში მსოფლიო სავაჭრო წესრიგი სწრაფი ტემპებით იცვლება, და აშშ–ისა და ჩინეთის ურთიერთობები ერთ–ერთ უმთავრეს ფაქტორს წარმოადგენს, რომელიც განსაზღვრავს გლობალურ სავაჭრო პოლიტიკას. ამ ახალი სავაჭრო ურთიერთობების შედეგად, მსოფლიო ეკონომიკა მნიშვნელოვან ცვლილებებს აწყდება, ხოლო საქართველოსთვის ეს ცვლილებები ახალი შესაძლებლობებსა და რისკებს ქმნის. საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია ამ ცვლილებების ადეკვატური ანალიზი და შესაბამისი სტრატეგიების შემუშავება, რათა მაქსიმალურად გამოიყენოს ახალი რეალობა ქვეყნის სასარგებლოდ.

ცოტა ხნის წინ, დონალდ ტრამპმა განაცხადა, რომ ის გეგმავს 60%-ზე მეტი ტარიფების დაწესებას ჩინეთიდან იმპორტირებულ საქონელზე და დამატებით 10%-ს ყველა სხვა ქვეყნიდან შემოტანილ პროდუქტებზე. ეს სერიოზული და ძლიერი ნაბიჯი შესაძლოა ტაქტიკური პოზიციის ნაწილად მივიჩნიოთ ჩინეთთან მოლაპარაკებების პროცესში. ტრამპის პირველი ვადის პერიოდში ჩინეთმა პირობა დადო, რომ დამატებით შეიძენდა 200 მილიარდი დოლარის ამერიკულ პროდუქტს, თუმცა რეალურად ეს მიზანი ვერ შესრულდა და მხოლოდ 58%-იანი შესრულება მოახერხა (Peterson Institute for International Economics). ეს კიდევ ერთხელ აჩვენებს, თუ რამდენად რთულია ისეთი მიზნების მიღწევა, რომლებიც მოიცავს დიდ ფინანსურ და ეკონომიკურ რისკებს.

აშშ–ის მიერ დაწესებულმა ტარიფებმა უკვე შეცვალა გლობალური სავაჭრო გზები. მაგალითად, 2017 წელს ჩინეთის ექსპორტის 19% მოდიოდა აშშ–ზე, ხოლო 2023 წელს ეს მაჩვენებელი 15%-ზე ნაკლებია (CEIC). თუმცა, ჩინეთმა შეამცირა აშშ–ის მიმართულებით ექსპორტი და გაზარდა სხვა ქვეყნებისკენ, განსაკუთრებით სამხრეთ–აღმოსავლეთ აზიასა და მექსიკაში. ასეთი დივერსიფიკაციამ დამატებითი შეზღუდვები შექმნა, რადგან ვაჭრობის გადამისამართება ყოველთვის არ არის მარტივი, მით უმეტეს, თუ აშშ–ის მთავრობა უფრო მკაცრ კონტროლს ახორციელებს ტარიფების არიდებაზე. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ამგვარი ცვლილებები არა მხოლოდ ჩინეთს, არამედ გლობალურ ეკონომიკაზეც ახდენს გავლენას, რაც მოითხოვს ყველა მონაწილე ქვეყნისგან ადაპტირებას და მოქნილობას.

Goldman Sachs-ის შეფასებით, ასეთი ტარიფების პოლიტიკა ჩინეთისთვის მნიშვნელოვან გამოწვევებს ქმნის. 2018 წლის სავაჭრო ომმა ჩინეთის მთლიანი შიდა პროდუქტის (GDP) ზრდაზე 0.65 პროცენტული პუნქტით უარყოფითი გავლენა მოახდინა. თუ ტრამპის ახალი გეგმები განხორციელდება, 60%-იანი ტარიფის ზრდამ შესაძლოა ჩინეთის GDP-ს ზრდა 2 პროცენტული პუნქტით შეამციროს. ეს ფაქტორი მნიშვნელოვნად შეამცირებს ჩინეთის ეკონომიკური ზრდის ტემპს და მისგან მოითხოვს ახალი სტრატეგიული ნაბიჯების გადადგმას, რათა შეინარჩუნოს ეკონომიკური სტაბილურობა. ეს ასევე მიუთითებს იმაზე, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეკონომიკური მდგრადობის განმტკიცება და დივერსიფიცირებული საექსპორტო ბაზრების განვითარება.

ჩინეთის ეროვნული ვალუტის, იუანის, დევალვაცია ერთ–ერთი შესაძლო გზაა, რომლითაც ის ტარიფების უარყოფით გავლენას შეამცირებს. 2018-2019 წლებში იუანის კურსი დაახლოებით 10%-ით გაუფასურდა, რამაც ნაწილობრივ დააკომპენსირა ტარიფების გავლენა. თუმცა, ახალ ტარიფებთან მიმართებაში იუანის უფრო მეტი გაუფასურება შეიძლება საჭირო გახდეს, რაც კაპიტალის გადინების რისკს შეიცავს (Morgan Stanley). გარდა ამისა, იუანის დევალვაცია შესაძლოა გავლენა მოახდინოს შიდა ფინანსურ სტაბილურობაზე, რაც დამატებით გამოწვევებს ქმნის ჩინეთის ცენტრალური ბანკისთვის, რომელიც ცდილობს შეინარჩუნოს ეკონომიკური ბალანსი და თავიდან აიცილოს ფინანსური კრიზისი.

მომავალი სავაჭრო წესრიგის ცვლილებები პირდაპირ თუ ირიბად საქართველოზეც მოახდენს გავლენას. საქართველო, როგორც რეგიონალური და გლობალური სავაჭრო პარტნიორი, იძულებულია შეცვალოს საკუთარი სტრატეგია, რათა მაქსიმალურად გამოიყენოს არსებული შესაძლებლობები და თავიდან აიცილოს რისკები. საქართველო, თავისი გეოპოლიტიკური მდებარეობის გათვალისწინებით, მნიშვნელოვან პოზიციას იკავებს ევრაზიის სავაჭრო ქსელებში და შეუძლია გამოიყენოს ეს უპირატესობა ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობისთვის.

პირველ რიგში, სავაჭრო დივერსიფიკაცია და პარტნიორებთან ურთიერთობების გაფართოება აუცილებელია. საქართველოს შეუძლია გამოიყენოს ჩინეთსა და აშშ–ს შორის არსებული სავაჭრო კონფლიქტი და გააძლიეროს თანამშრომლობა ისეთ ქვეყნებთან, რომლებსაც შეიძლება ხელსაყრელი პოზიცია ჰქონდეთ ჩინეთის ექსპორტის შემცირების შედეგად. სამხრეთ–აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების მაგალითი აჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება ქვეყანა გახდეს საერთაშორისო ვაჭრობის ნაწილი, როდესაც სხვა ქვეყნები შეზღუდულნი არიან ტარიფების გამო. საქართველო უნდა იყოს მზად ახალი შესაძლებლობების გამოყენებისთვის და სტრატეგიული პარტნიორებთან მოლაპარაკებების გასამყარებლად.

მეორე მხრივ, მნიშვნელოვანია, რომ საქართველო გააძლიეროს თავისი პოზიცია აშშ–თან სავაჭრო ურთიერთობებში. აშშ–თან სავაჭრო ურთიერთობების გაღრმავება საქართველოსთვის არა მხოლოდ ეკონომიკურ სარგებელს მოიტანს, არამედ სტრატეგიული პარტნიორობის განვითარებისთვისაც მნიშვნელოვანი იქნება. ასეთი თანამშრომლობა ხელს შეუწყობს საქართველოს საერთაშორისო პოზიციის გამყარებას და აშშ–ის ბაზარზე მისი პროდუქციის ექსპორტის გაზრდას. ასევე, საქართველოს, როგორც შუამავალი სახელმწიფოს, როლის გაძლიერება ევროპასა და აზიას შორის ქვეყნისთვის დამატებითი სტრატეგიული მნიშვნელობის მომტანი შეიძლება გახდეს.

გარდა ამისა, საქართველოს აქვს შესაძლებლობა გააძლიეროს თანამშრომლობა ევროპისა და აზიის სხვა ქვეყნებთან, რათა განავითაროს ახალი სავაჭრო მარშრუტები და შეამციროს დამოკიდებულება ცალკეულ ბაზრებზე. ამ მხრივ, მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს რეგიონული ინფრასტრუქტურული პროექტები, როგორიცაა შუა დერეფანი, რომელიც საქართველოს შესაძლებლობას მისცემს გახდეს მნიშვნელოვანი სატრანსპორტო და სავაჭრო კვანძი ევრაზიის სივრცეში. ამ პროექტების წარმატებით განხორციელება ქვეყნის ეკონომიკის დივერსიფიკაციას და ზრდას შეუწყობს ხელს.

გლობალური სავაჭრო წესრიგის ცვლილებები საქართველოსთვის როგორც გამოწვევებს, ისე ახალ შესაძლებლობებს მოიცავს. ქვეყნის ეკონომიკური წარმატება დიდწილად დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად შეძლებს საქართველო ადაპტირებას ამ ცვლილებების მიმართ და რამდენად ეფექტიანად მოახერხებს ახალი სტრატეგიების შემუშავებას, რაც ხელს შეუწყობს მის გრძელვადიან და მდგრად ეკონომიკურ განვითარებას. ინოვაციური მიდგომები, დივერსიფიცირებული პარტნიორობები და რეგიონული პროექტების მხარდაჭერა საქართველოს დაეხმარება, რომ უფრო კონკურენტუნარიანი და მოქნილი გახდეს გლობალური ეკონომიკის პირობებში.