ხილის სექტორი საქართველოში სწრაფად იზრდება — მყარი ტენდენცია თუ სეზონური ბუმი?

2024 წელს საქართველოში ხილის წარმოებამ შესამჩნევად იმატა. ვაშლი, ატამი, ქლიავი, კენკრა და განსაკუთრებით ყურძენი — თითქმის ყველა მიმართულებით ფერმერებმა მეტი მოსავალი მიიღეს. ოფიციალური სტატისტიკით, ხილის წარმოება (ყურძნისა და ციტრუსის გარეშე) წინა წელთან შედარებით 25%-ით გაიზარდა, ხოლო ყურძნის — 45%-ზე მეტით. მაგრამ რეალურად რას გვამცნობს ეს ზრდა? მივიღეთ სტაბილური ტრენდები თუ უბრალოდ კარგი კლიმატისა და საბაზრო შემთხვევითობების შედეგი?

ერთია ის, რომ პროდუქციის მოცულობა გაიზარდა, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი ამბავი ექსპორტის მხარეს ხდება. 2024 წელს ხილის ექსპორტმა 236 მილიონ დოლარს გადააჭარბა, რაც 14%-ით მეტია წინა წელთან შედარებით. განსაკუთრებით გაიზარდა თხილის, მოცვის და ვაშლის ექსპორტი. მაგალითად, ვაშლის ექსპორტმა წონით 17 ათას ტონას მიაღწია — ეს წინა წელთან შედარებით 6-ჯერ მეტია. ფერმერებისთვის, რომლებსაც წლების განმავლობაში ძირითადად შიდა ბაზარზე უწევდათ მუშაობა, ეს ფაქტი მნიშვნელოვანი გარდატეხაა.

მაგრამ ამ აღმავლობის ფონზე პრობლემებიც არ გაქრა. მცირე ფერმერების უმრავლესობა კვლავ ვერ შედის საერთაშორისო ბაზრებზე. ევროკავშირის სტანდარტების დაკმაყოფილება ძვირი და ბიუროკრატიულად რთულია. ინვესტიციები ლოგისტიკაში და პროდუქტის შენახვის სისტემებში ჯერ კიდევ შეზღუდულია, რის გამოც მოსავლის ნაწილი ხშირად იაფად იყიდება ან ზიანდება.

ამასთან, კონკურენცია იზრდება. სამხრეთ ამერიკიდან შემოსული იაფფასიანი ხილი — განსაკუთრებით ციტრუსი და ვაშლი — სერიოზულ ზეწოლას ახდენს ქართულ მწარმოებლებზე. ეს განსაკუთრებით ზამთრის პერიოდში შეიმჩნევა, როცა ადგილობრივი წარმოება პრაქტიკულად არ არის და იმპორტი დომინირებს.

მიუხედავად ამისა, ხილის სექტორში უკვე იგრძნობა ტექნოლოგიური პროგრესი. მაგალითად, მოცვის მწარმოებლები ახალ ჯიშებს ამატებენ და მაღალმთიან რეგიონებში ახალი პლანტაციები გაშენდა, რაც მოსავლის სეზონს წვდება გაზაფხულიდან შემოდგომამდე. ეს ნიშნავს, რომ სექტორი არა მხოლოდ რაოდენობრივად, არამედ სტრატეგიულადაც ყალიბდება.

ხილის სექტორი საქართველოსთვის უბრალოდ სოფლის მეურნეობის ნაწილი აღარ არის. ეს არის ერთ–ერთი იმ მიმართულებათაგანი, რომელსაც შეუძლია რეალური ადგილი დაიკავოს ქვეყნის ეკონომიკაში — თუ გაჩნდება მეტი მხარდაჭერა ფერმერებისთვის, განვითარდება საექსპორტო ინფრასტრუქტურა და გაგრძელდება ინტელექტუალური ინვესტიცია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, წარმატება ისევ შემთხვევითობაზე იქნება დამოკიდებული და არა სისტემურ პროგრესზე.