ფინანსური განათლების ნაკლებობა საქართველოში — რატომ ექცევიან ოჯახები ეკონომიკური რისკის ქვეშ

საქართველოში ფინანსური ტექნოლოგიების სწრაფი გავრცელების მიუხედავად, მოსახლეობის უმრავლესობას კვლავ სერიოზული პრობლემები აქვს ფინანსურ განათლებასთან. OECD-ის 2020 წლის კვლევის მიხედვით, ზრდასრულთა ფინანსური ცოდნის დონე მხოლოდ 50–60%-ის ფარგლებში მერყეობს, რაც ერთ–ერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია ევროპაში. PISA-ს 2022 წლის შედეგებით კი მოზარდების ფინანსური უნარები 20 ქვეყანას შორის მხოლოდ მე-19 ადგილზეა — ეს მიანიშნებს სისტემურ ჩავარდნებზე როგორც უფროსი, ისე ახალგაზრდების დონეზე.

ფინანსურ რისკებს აჩენს სესხების არასწორი გამოყენებაც. 2024 წლის მონაცემებით, ფიზიკური პირების საკრედიტო ვალდებულებები შეადგენს ქვეყნის მშპ–ის 26%-ს — ეს რეგიონულ ქვეყნებთან შედარებით საკმაოდ მაღალია. მრავალი ადამიანი იღებს სესხებს უსაფრთხო ფინანსური ბუფერის გარეშე და ვერ აფასებს რეალურ რისკებს. ხშირია შემთხვევები, როცა სესხი ემოციური ან არაინფორმირებული გადაწყვეტილების შედეგად აღებულია — მაგალითად, პირობების ზედმიწევნითი გათვლის გარეშე.

მოზარდების დონეზეც ვითარება სუსტად გამოიყურება. PISA-ს მონაცემებით, ახალგაზრდების უმეტესობა არ ფლობს საბაზისო წარმოდგენას სესხების პირობებზე, საპროცენტო განაკვეთზე ან ეკონომიკურ პასუხისმგებლობებზე. ამან შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს მომავალში მიღებულ ფინანსურ გადაწყვეტილებებზე.

ინფლაციის და პანდემიის შედეგად, ბევრ ოჯახს გაუზარდა სწრაფი კრედიტებისადმი დამოკიდებულება. თუმცა ხშირად ისინი ვერ აფასებენ ეფექტურ საპროცენტო განაკვეთს ან ლარის გაუფასურების პირობებში სავალუტო რისკებს, რაც კიდევ უფრო ზრდის დაუცველობას.

განსაკუთრებული პრობლემებია რეგიონებში — სოფლებში და მცირე ქალაქებში. ამ რეგიონებში მცხოვრებთა ნაწილი თითქმის არ იყენებს საბანკო პროდუქტებს და იძულებულია ისარგებლოს შეზღუდული და ნაკლებად ხელსაყრელი საკრედიტო მომსახურებით, რაც კიდევ უფრო ამძიმებს ოჯახების მდგომარეობას.

მიუხედავად იმისა, რომ გარკვეული პროგრესი მიღწეულია, ბევრი ოჯახი კვლავ რჩება „ფინანსური ხაფანგის“ პირობებში, სადაც ცოდნის ნაკლებობა რეალურ ეკონომიკურ ზარალში გადაიზრდება.

საჭიროა ფინანსური განათლების სისტემური გაძლიერება. კერძოდ:
მოსწავლეებისთვის  ფინანსური განათლების პროგრამები უნდა გაძლიერდეს როგორც საჯარო, ისე კერძო სკოლებში;

მოსახლეობისთვის  ციფრული პლატფორმები უნდა ქმნიდეს მარტივად გასაგებ, პრაქტიკულ მასალებს, რომლებიც ადამიანებს დაეხმარება ფინანსური გადაწყვეტილებების სწორად მიღებაში;

და საზოგადოებისთვის საჭიროა აქტიური კამპანიები, რომლებიც დაამსხვრევს ფინანსურ თემებზე დუმილის და გაურკვევლობის ბარიერს: მაგალითად, როგორ გამოითვლება რეალურად სესხის ღირებულება, როდის ღირს მისი აღება და როდის არა.

ამ გზით, ოჯახები საქართველოში აღარ დარჩებიან ფინანსური დაუცველობის ზონაში — ისინი შეძლებენ გააზრებულად მართონ თავიანთი ბიუჯეტი, კრედიტები და დანაზოგები და უკეთ მოემზადონ მომავალი ეკონომიკური შოკებისთვის.