ტრამპის ტარიფები: უცხოური კომპანიებისთვის საფრთხე თუ შესაძლებლობა?

ამერიკის შეერთებული შტატები ყოველთვის გამოირჩეოდა უცხოური ინვესტიციებისადმი განსაკუთრებული მიმზიდველობით. ბოლო წლებში, როდესაც ჩინეთსა და ევროპაში ეკონომიკური ზრდა შენელდა, ამერიკულმა ეკონომიკამ ზრდის საკმაოდ სტაბილური ტემპი შეინარჩუნა და კვლავაც უდიდეს სამომხმარებლო ბაზრად რჩება. მსოფლიო მოხმარების თითქმის 30% სწორედ ამერიკაზე მოდის, ხოლო ქვეყანაში დაგროვებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოცულობა 5 ტრილიონ დოლარს აღწევს.

თუმცა დონალდ ტრამპის პოლიტიკამ საგრძნობლად შეცვალა ის პირობები, რაც ადრე ამერიკას ბიზნესისათვის ასე მიმზიდველს ხდიდა. ტარიფების გაზრდამ და გაურკვეველმა საგარეო სავაჭრო პოლიტიკამ უცხოურ კომპანიებს მნიშვნელოვანი გამოწვევები შეუქმნა. ტრამპის მიერ კანადურ და მექსიკურ საქონელზე 25%-იანი ტარიფის დაწესება, შემდეგ მისი სწრაფი ცვლილება და კანადური ალუმინისა და ფოლადის ტარიფების 25%-დან 50%-მდე აწევა, რომელიც მალევე გადაიხედა, ნათლად აჩვენებს ამერიკული სავაჭრო პოლიტიკის არაპროგნოზირებადობას. ამას ემატება ევროკავშირის ქვეყნებიდან ალკოჰოლურ სასმელებზე 200%-იანი ტარიფის შესაძლო დაწესების მუქარა.

ტრამპის ამ ტაქტიკის მიზანია, უცხოურ კომპანიებს აიძულოს, თავიანთი წარმოება სწორედ ამერიკაში გადმოიტანონ, რათა თავიდან აიცილონ გაზრდილი გადასახადები. მართლაც, ბევრი გლობალური კომპანია უკვე სერიოზულად ფიქრობს ან უკვე ახორციელებს კიდეც წარმოების ამერიკაში გადატანას.

თუმცა, ეს საკითხი გაცილებით რთულია, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს. მაგალითად, ისეთი მსხვილი კომპანიები, როგორიცაა „Novo Nordisk“ და „Roche“, რომლებიც ჯანდაცვის სფეროში მოღვაწეობენ, ამერიკულ ბაზარზე გაყიდვების თითქმის ნახევარს ახორციელებენ, მაგრამ ადგილობრივი წარმოება მცირე აქვთ. ეს კომპანიები ყველაზე დიდი საფრთხის წინაშე დგანან, რადგან აშშ–ში წარმოების გადატანა დიდ ხარჯებთანაა დაკავშირებული.

მსგავსი გამოწვევების წინაშე არიან ელექტრონიკის მწარმოებლებიც. ამის ნათელი მაგალითია ტაივანური გიგანტი „TSMC“, რომელმაც უკვე გამოაცხადა, რომ აშშ–ში თავდაპირველად დაგეგმილი 60 მილიარდის ნაცვლად 165 მილიარდი დოლარის ინვესტირებას აპირებს. ამერიკული ბაზრის სიმძიმიდან გამომდინარე, „TSMC“ ცდილობს, მაქსიმალურად აირიდოს მოსალოდნელი მაღალი ტარიფები.

ასევე, ავტოინდუსტრიაში მოღვაწე კომპანიები განსხვავებულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. მაგალითად, „Porsche“-სთვის ეს განსაკუთრებით დიდი გამოწვევაა, რადგან ამერიკაში ყველა ავტომობილს იმპორტის გზით ყიდის. განსხვავებით „BMW“-სა და „Mercedes“-ისგან, რომლებსაც უკვე აქვთ საკუთარი ქარხნები ამერიკაში და ადგილზე აწარმოებენ ავტომობილებს ადგილობრივი ბაზრისთვის.

თუმცა, წარმოების აშშ–ში გადატანა ყოველთვის წარმატებული არ გამოდგა. მაგალითად, ტაივანურმა „Foxconn“-მა 2017 წელს დიდ ხმაურით გამოაცხადა, რომ 10 მილიარდ დოლარს ჩადებდა უისკონსინის შტატში ახალ საწარმოში, მაგრამ საბოლოოდ 1 მილიარდ დოლარზე ნაკლები დახარჯა და 13 000 სამუშაო ადგილის ნაცვლად მხოლოდ 1000 შექმნა.

მეორეს მხრივ, ისიც გასათვალისწინებელია, რომ წარმოების გადატანა აშშ–ში ყოველთვის მარტივი არ არის, განსაკუთრებით ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ფარმაცევტიკა ან მანქანათმშენებლობა. წარმოების ჯაჭვის კომპლექსურობის გამო, პროდუქცია ხშირად რამდენიმე საზღვარს კვეთს მანამ, სანამ საბოლოო სახეს მიიღებს. ეს კიდევ უფრო ართულებს კომპანიებისთვის გადაწყვეტილების მიღებას.

საბოლოოდ, ამერიკული ბაზრის მნიშვნელობა გლობალური კომპანიებისთვის იმდენად დიდია, რომ ისინი ხშირად იძულებული არიან, დაუთმონ ტრამპის მოთხოვნებს და აშშ–ში გააფართოვონ წარმოება. თუმცა, ამავე დროს, გარკვეული კომპანიები ცდილობენ, თავიანთი ინვესტიციები აშშ–ის ნაცვლად სხვა სწრაფად მზარდ ბაზრებზე მიმართონ. მაგალითად, ჩინურმა კომპანიებმა უკვე შეამცირეს თავიანთი ინვესტიციები აშშ–ში და ახლა უფრო მეტად გლობალური სამხრეთის ქვეყნებს ეტანებიან.

თუ ტრამპის რეალური მიზანი უცხოური კომპანიების ამერიკაში მოზიდვაა, ტარიფები შესაძლოა ნაკლებად ეფექტური გზა აღმოჩნდეს. ამერიკაში წარმოების მთავარი პრობლემა არა მხოლოდ გადასახადებია, არამედ ბიუროკრატიული ბარიერები და გაუმართავი საკანონმდებლო გარემო. ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი იქნება, თუ ამერიკის ადმინისტრაცია შეძლებს წარმოებისთვის საჭირო საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული პროცესების გამარტივებას. სწორედ ეს იქნება ყველაზე ეფექტური სტიმული უცხოური კომპანიების აშშ–ში მოსაზიდად და ტარიფებით მუქარის ნაცვლად ბიზნესგარემოს გაუმჯობესებაზე უფრო მეტი ყურადღების გამახვილება გრძელვადიან პერსპექტივაში ბევრად უფრო მომგებიანი იქნებოდა.