ტრამპის მეორე ვადის მოლოდინები ახლო აღმოსავლეთში

2024 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპმა მეორე ვადით გაიმარჯვა, რაც ახლო აღმოსავლეთის რეგიონის პოლიტიკის შესაძლო ცვლილებების მოლოდინებს იწვევს. მიუხედავად იმისა, რომ ტრამპის მეორე ვადის მიზნები გარკვეულწილად ჩამოყალიბებულია, ახლო აღმოსავლეთის მომავალი კვლავ სერიოზული გაურკვევლობით არის მოცული. ტრამპის პოლიტიკა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის მრჩევლებთან და იმ გავლენიან ფიგურებთან, რომლებიც მის პოზიციებს ხშირად პირდაპირ აყალიბებენ. 

ბენიამინ ნეთანიაჰუ, ისრაელის პრემიერ–მინისტრი, იყო ერთ–ერთი პირველი, ვინც ტრამპს მიულოცა გამარჯვება და ამით „ისტორიის უდიდესი დაბრუნება“ აღიარა. ნეთანიაჰუს მოლოდინია, რომ ტრამპის მეორე ვადის განმავლობაში ისრაელს მიეცემა თავისუფლება გააგრძელოს სამხედრო კამპანიები ღაზასა და ლიბანში, როგორც ეს პირველი ვადის დროს მოხდა. მაშინ ტრამპი ნაკლებად აქცევდა ყურადღებას პალესტინელთა მდგომარეობას და მხარს უჭერდა ისრაელის დასახლებების გაფართოებას დასავლეთ სანაპიროზე. ნეთანიაჰუსთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ ტრამპის პოლიტიკური მხარდაჭერა იყოს შეუზღუდავი ისრაელის ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში, რაც მოიცავს სამხედრო ოპერაციების გაგრძელებას და შესაძლო გაფართოებას.

მეორეს მხრივ, ტრამპმა მეორე ვადით არჩევამდე კამპანიის დროს ამომრჩეველს დაჰპირდა, რომ „შეწყვეტს ომებს“ და შეამცირებს ამერიკის სამხედრო ჩართულობას რეგიონში. ტრამპის მიზანია ამერიკის სამხედრო აქტივობების შემცირება, განსაკუთრებით ისეთ რეგიონებში, სადაც ამერიკის პირდაპირი ინტერესები არ არის დაცული.

ტრამპის პირველი ვადის დროს მან უარი თქვა 2015 წელს დადებულ ერთობლივ ყოვლისმომცველ მოქმედებათა გეგმაზე (JCPOA), რომელიც ითვალისწინებდა ირანის ბირთვული პროგრამის შეზღუდვას სანქციების შემსუბუქების სანაცვლოდ. ჯო ბაიდენმა სცადა ხელშეკრულების აღდგენა, მაგრამ უშედეგოდ. ამჟამად ირანი ურანის 60%-ით გამდიდრებას მიაღწია, რაც თითქმის იარაღის ხარისხს აღწევს და JCPOA-ს ფაქტობრივად გამორიცხავს. ტრამპს მოუწევს გადაწყვიტოს, დაიწყოს ახალი მოლაპარაკებები თუ დაამტკიცოს სამხედრო ინტერვენცია ირანის ბირთვული ობიექტების წინააღმდეგ.

ტრამპმა ასევე აღნიშნა, რომ არ სურს „დააზიანოს ირანი“, არამედ სურს, რომ ის გახდეს „წარმატებული ქვეყანა“. ეს მიანიშნებს, რომ ტრამპი უფრო მეტად მოლაპარაკებების გზით სურს მიაღწიოს შედეგს, თუმცა სამხედრო მოქმედებების შესაძლებლობა მაინც რჩება.

ტრამპის მრჩევლების შორის აზრთა მნიშვნელოვანი სხვადასხვაობაა. მისი პირველი ვადის დროს კაბინეტში იყვნენ პირები, რომლებიც დაკავშირებული იყვნენ ფონდ „დემოკრატიების დაცვისთვის“ (FDD), რაც ირანის რეჟიმის ცვლილების მომხრე იყო. ამ ფონდის წევრები მხარს უჭერდნენ ირანის აგრესიული დიპლომატიისა და პოლიტიკური ცვლილებებისკენ მიმართული ნაბიჯების გადადგმას, რაც მოიცავდა სანქციების გამკაცრებასა და სამხედრო ოპერაციებს. ზოგი მათგანი შესაძლოა ტრამპის მეორე ვადის კაბინეტშიც მოხვდეს. მეორე მხრივ, ვიცე–პრეზიდენტი ჯეი.დი. ვენსი, რომელიც ახლო აღმოსავლეთში ახალ ომს სკეპტიკურად უყურებს, თვლის, რომ ამერიკისა და ისრაელის ინტერესები ყოველთვის არ ემთხვევა ერთმანეთს და ამერიკის ინტერესშია ირანთან ომის თავიდან აცილება.

სპარსეთის ყურის ქვეყნები, რომლებიც წინა ვადაზე ტრამპის პოლიტიკას მიესალმნენ, ახლა შიშობენ, რომ მისი მეორე ვადის დროს შესაძლო სავაჭრო ომი ჩინეთთან ნავთობის ფასებს ზეწოლას გაუწევს. მაგალითად, ნავთობის ფასი ტრამპის გამარჯვების შემდეგ 2%-ზე მეტით შემცირდა. სპარსეთის ყურის ქვეყნები ტრამპისგან კვლავ ელიან მხარდაჭერას ირანის მხრიდან მომდინარე საფრთხეებისგან დასაცავად, მაგრამ ისინი შიშობენ, რომ ამერიკის პოლიტიკის ცვლილება შეიძლება მათ უსაფრთხოებას საფრთხე შეუქმნას.

ტრამპის წინა ვადის დროს სპარსეთის ყურის ქვეყნებთან ურთიერთობა ძირითადად ტრანზაქციულ ხასიათს ატარებდა, რაც მათგან დიდ თანხებს მოითხოვდა ამერიკული იარაღის შესაძენად. ახლა ეს ქვეყნები შიშობენ, რომ ტრამპის მეორე ვადის პირობებში ასევე მოითხოვს მათგან დამატებით ხარჯებს, რაც ეკონომიკურად შეიძლება გართულდეს , განსაკუთრებით ნავთობის ფასების შემცირების ფონზე. ეს ქვეყნები შიშობენ, რომ ტრამპის სავაჭრო ომი ჩინეთთან შესაძლოა გავლენა იქონიოს გლობალურ ნავთობის ბაზარზე და შეამციროს მათი შემოსავლები, რაც კიდევ უფრო გაართულებს მათ მდგომარეობას.

ამ ეტაპზე გაურკვეველია, როგორი იქნება ტრამპის პოლიტიკა ახლო აღმოსავლეთში. მაგალითად, ლიბანის საკითხზე ტრამპმა განაცხადა, რომ მოიტანს მშვიდობას, თუმცა მისი სტრატეგია გაურკვეველი რჩება. გაურკვეველია, მოითხოვს თუ არა ისრაელის ჯარების გაყვანას ლიბანიდან ან მხარს დაუჭერს უფრო ფართო სახმელეთო ოპერაციას ჰეზბოლას წინააღმდეგ. ლიბანის კონფლიქტი განსაკუთრებით რთულია, რადგან მასში ჩართულია მრავალი მხარე და რეგიონალური ძალა, რაც ტრამპის მოლაპარაკებების პროცესს მეტად ართულებს. ლიბანის საკითხი მოითხოვს ფრთხილ მიდგომას და მრავალმხრივი ინტერესების გათვალისწინებას.

ტრამპის მეორე ვადის განმავლობაში ერთ–ერთი მთავარი საკითხი იქნება ის, თუ როგორ შეინარჩუნებს იგი ბალანსს ისრაელის, სპარსეთის ყურის ქვეყნების და ირანის მიმართ. ირანის ბირთვული პროგრამის საკითხი კვლავ იქნება ყველაზე პრობლემური და საჭიროებს სწრაფ და მკაფიო გადაწყვეტილებებს. ტრამპს მოუწევს არამარტო თავის პოლიტიკურ გუნდში არსებული აზრთა სხვადასხვაობის გადაჭრა, არამედ ასევე გააზრება, თუ როგორ უნდა მოახდინოს რეგიონში ძალთა ბალანსის შენარჩუნება ისე, რომ თავიდან აიცილოს ფართომასშტაბიანი ომი.

ასევე მნიშვნელოვანია სპარსეთის ყურის ქვეყნების ეკონომიკური ინტერესების გათვალისწინება. ტრამპის სავაჭრო პოლიტიკა, რომელიც მოიცავს ჩინეთთან სავაჭრო ომის პოტენციალს, შეიძლება პირდაპირ აისახოს ნავთობის ფასებზე და ამ ქვეყნების ეკონომიკურ სტაბილურობაზე. ამერიკის მხარდაჭერის შესანარჩუნებლად სპარსეთის ყურის ქვეყნები შესაძლოა კვლავ მოუწიონ მილიარდობით დოლარის იარაღის შესყიდვა, რაც მათ ბიუჯეტებს დააწვება. ტრამპს მოუწევს ამ რეგიონალური პარტნიორების ინტერესების გათვალისწინება, რათა შეინარჩუნოს სტაბილური ურთიერთობები და არ გამოიწვიოს უსაფრთხოების დესტაბილიზაცია.

დონალდ ტრამპის მეორე ვადის განმავლობაში ახლო აღმოსავლეთში ამერიკის პოლიტიკის მიმართულება კვლავ გაურკვეველია. ისრაელსა და ირანს შორის ურთიერთობების დარეგულირების მცდელობა, ასევე სპარსეთის ყურის ქვეყნების ინტერესების გათვალისწინება, ტრამპს ურთულეს არჩევანს უყენებს. მისი მიზანია „ომების შეწყვეტა“, თუმცა რეალური პოლიტიკა შესაძლოა სრულიად განსხვავებული აღმოჩნდეს, რაც დიდწილად იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ ვის ექნება ტრამპის ყურამდე ბოლო სიტყვა.

ტრამპის პოლიტიკის წარმატება დიდწილად დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ მოახერხებს იგი მრჩეველთა განსხვავებული პოზიციების შერწყმას და რეგიონის რთულ საკითხებზე თანმიმდევრული გადაწყვეტილებების მიღებას. ირანის ბირთვული პროგრამა, ისრაელსა და პალესტინას შორის კონფლიქტი, სპარსეთის ყურის ქვეყნების უსაფრთხოება და ეკონომიკური ინტერესები, ასევე ლიბანის მდგომარეობა – ეს ყველაფერი მოითხოვს ტრამპისგან სწრაფ და გათვლად გადაწყვეტილებებს. მაგრამ, საბოლოოდ, ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ შეძლებს ტრამპი ამ რთულ გარემოში საკუთარი პოლიტიკის განხორციელებას და ამერიკის როლის განმტკიცებას ახლო აღმოსავლეთში. ტრამპის პოლიტიკის ნებისმიერი ცვლილება მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს რეგიონალურ სტაბილურობაზე და ასევე გლობალურ პოლიტიკაზე, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს ამ საკითხის მნიშვნელობას.