ტრამპის დაბრუნება – ირანთან ურთიერთობების შესაძლო გართულებების გავლენა საქართველოზე

აშშ-ის ახლადარჩეული პრეზიდენტი, დონალდ ტრამპი, ირანის მიმართ უფრო მკაცრი პოლიტიკის გატარებას გეგმავს, რაც მოიცავს სანქციების გაზრდას და ირანის ნავთობის ექსპორტის შეზღუდვას. ეს ნაბიჯები მიზნად ისახავს თეირანის მიერ ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში ძალადობრივ მოქმედებებში მონაწილეობის დაფინანსების შეჩერებას და მის ბირთვულ პროგრამაზე ზეწოლის გაძლიერებას. ამ სტატიაში განვიხილავთ, რა გავლენას მოახდენს ტრამპის პოლიტიკა ირანის წინააღმდეგ, როგორ აისახება ეს საქართველოს ეკონომიკასა და პოლიტიკურ სიტუაციაზე და რა ნაბიჯები უნდა მიიღოს საქართველომ ამ ცვლილებების ფონზე.

ტრამპის პირველმა ვადამ ირანის მიმართ მკაცრი პოზიცია დაიკავა. ის გამოვიდა ე.წ. ბირთვული შეთანხმებიდან (JCPOA) და წამოიწყო „მაქსიმალური ზეწოლის“ კამპანია, რომელიც მიზნად ისახავდა თეირანის ბირთვული ამბიციების შეჩერებას, ტერორისტული ორგანიზაციების დაფინანსების შეწყვეტას და ადამიანის უფლებათა დაცვის გაუმჯობესებას. მიუხედავად ამისა, ირანი მაინც განაგრძობდა თავისი სამხედრო და ბირთვული შესაძლებლობების გაძლიერებას. ახლა, როდესაც ტრამპი კვლავ ბრუნდება, მისი მიდგომა, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო მკაცრი და მიზანმიმართული იქნება, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ ირანის აგენტები თითქოს ცდილობდნენ ტრამპის და მისი ყოფილი თანამდებობის პირების მკვლელობას.

ტრამპის ადმინისტრაციის მთავარი გეგმა ირანის წინააღმდეგ, სავარაუდოდ, მოიცავს სანქციების გამკაცრებასა და ირანის ნავთობის შემოსავლის შესაფერხებლად ქმედებების განხორციელებას. ახალი სანქციები, ალბათ, მიზნად ისახავს ირანის ფინანსური რესურსების შეზღუდვას და საერთაშორისო დონეზე მისი იზოლაციის გაღრმავებას. ეს ნაბიჯები, სავარაუდოდ, მიმართული იქნება ირანის ეკონომიკის ძირითადი სტრუქტურების პარალიზებაზე, რაც მას გაუჭირდება თავისი რეგიონული მიზნების განხორციელებაში.

ირანის ნავთობის ექსპორტი წარმოადგენს მისი ეკონომიკის ერთ-ერთ მთავარ შემოსავლის წყაროს, ამიტომ ამ ექსპორტის შეზღუდვა, სავარაუდოდ, დიდი დარტყმა იქნება ქვეყნის ფინანსურ სტაბილურობაზე. ტრამპის ადმინისტრაცია, ალბათ, გეგმავს სანქციების გატარებას არა მხოლოდ ირანის ნავთობის ინდუსტრიაზე, არამედ უცხოურ კომპანიებზე და პორტებზე, რომლებიც ირანის ნავთობს ამუშავებენ და ტრანსპორტირებას ახდენენ. ეს მოიცავს ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა ჩინეთი და ინდოეთი, რომლებიც ირანის ნავთობის მთავარი მყიდველები არიან. სანქციების გატარება ამ ქვეყნების წინააღმდეგ, სავარაუდოდ, შექმნის გლობალურ ზეწოლას და ირანის ეკონომიკის კიდევ უფრო მეტად გამოფიტვას გამოიწვევს.

გარდა ამისა, ტრამპის ადმინისტრაცია, სავარაუდოდ, გეგმავს გააძლიეროს სამხედრო ზეწოლა ირანის მიერ მხარდაჭერილ ძალებზე ახლო აღმოსავლეთში. ეს მოიცავს ისრაელის მხარდაჭერას, რომელიც უკვე ახორციელებს მოქმედებებს ირანის ჰეზბოლას და ჰამასის წინააღმდეგ. ტრამპის გუნდი არ გამორიცხავს, რომ აშშ-ის მიერ ირანის წინააღმდეგ განხორციელებული სამხედრო მოქმედებები კიდევ უფრო გაძლიერდეს, რათა შეაჩეროს თეირანის გავლენის ზრდა რეგიონში. ამის მაგალითია ისრაელის მიერ ირანის სამხედრო ობიექტებზე თავდასხმები, რომლებიც მიზნად ისახავს ირანის ბირთვული და რაკეტული შესაძლებლობების დასუსტებას.

ტრამპის ადმინისტრაციის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, სავარაუდოდ, იქნება დიპლომატიური ზეწოლა, რომელიც მიმართული იქნება ირანის იზოლაციის გაძლიერებაზე საერთაშორისო ასპარეზზე. ტრამპი, სავარაუდოდ, გეგმავს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, ევროკავშირის და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერით ირანის წინააღმდეგ ახალი რეზოლუციების მიღებას, რომლებიც უფრო მეტად შეზღუდავს ირანის ეკონომიკურ და პოლიტიკურ საქმიანობას. ასევე, აშშ, სავარაუდოდ, გეგმავს უფრო მჭიდრო თანამშრომლობას არაბულ ქვეყნებთან, რათა შეიქმნას ერთიანი ფრონტი ირანის წინააღმდეგ. ეს მოიცავს საუდის არაბეთთან და არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებთან ურთიერთობების გაღრმავებას, რომლებიც ირანის მთავარ რეგიონულ კონკურენტებად ითვლებიან.

ტრამპის ადმინისტრაცია, სავარაუდოდ, ასევე აპირებს გააძლიეროს ზეწოლა ირანის ფინანსურ ინსტიტუტებზე. ეს მოიცავს ირანის ცენტრალური ბანკის და სხვა ფინანსური ინსტიტუტების წინააღმდეგ სანქციების გამკაცრებას, რათა შეწყდეს ირანის ფინანსური ოპერაციები საერთაშორისო ბაზრებზე. ამის გარდა, აშშ, სავარაუდოდ, გეგმავს ფინანსური სანქციების გავრცელებას იმ ბანკებსა და ფინანსურ ორგანიზაციებზე, რომლებიც ირანს ეხმარებიან სანქციების გვერდის ავლით. ასეთი ნაბიჯები, სავარაუდოდ, შექმნის უფრო დიდ სირთულეებს ირანისთვის საერთაშორისო ფინანსურ სისტემაში ჩართვისთვის და შეაჩერებს მის ეკონომიკურ ზრდას.

„მაქსიმალური ზეწოლა 2.0“ ტრამპის მეორე ვადაში, სავარაუდოდ, გულისხმობს უფრო გაძლიერებულ სანქციებს, ირანის ფინანსური რესურსების დაბლოკვასა და მისი საერთაშორისო იზოლაციის გაღრმავებას. ამ ნაბიჯებმა შესაძლოა შექმნას ახალი დიპლომატიური და სამხედრო ტენზიები რეგიონში, რაც ამავდროულად შეაჩერებს ირანის ნავთობის ექსპორტს და ეკონომიკას. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ირანში შიდა ეკონომიკური კრიზისების გაძლიერება, რაც თეირანის მთავრობის სტაბილურობას საფრთხეს შეუქმნის. თუმცა, ასევე მოსალოდნელია, რომ ირანი შეეცდება გაინარჩუნოს თავისი საერთაშორისო პარტნიორობა აზიაში და გააძლიეროს თანამშრომლობა ისეთ ორგანიზაციებთან, როგორიცაა შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაცია, რათა შეძლოს დასავლური ზეწოლის წინააღმდეგობა.

ირანის წინააღმდეგ მიმართული პოლიტიკის შედეგები, სავარაუდოდ, ფართო გავლენას მოახდენს არა მხოლოდ რეგიონზე, არამედ მთლიანად გლობალურ ბაზარზე. სანქციების გამკაცრებამ, შესაძლოა, გამოიწვიოს ნავთობის ფასების ზრდა გლობალურად, რაც თავის მხრივ საფრთხეს შეუქმნის ისეთ ეკონომიკებს, როგორიცაა საქართველოსი. ნავთობის ფასების ზრდამ შეიძლება პირდაპირ იმოქმედოს საქართველოს ენერგიის ხარჯებზე, რაც ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორებზე ნეგატიურ ზეგავლენას მოახდენს.

სასურველია, რომ უკვე ახლა დაიწყოს მუშაობა ამ რისკების ასარიდებლად და გაამახვილოს ყურადღება ენერგეტიკული პოლიტიკის დივერსიფიკაციაზე. სხვა ბაზრებზე ენერგიის წყაროების მოძიება და ალტერნატიული ენერგიის წყაროების განვითარება ხელს შეუწყობს საქართველოს ენერგეტიკულ უსაფრთხოებას და შეამცირებს ზეწოლას ნავთობის ფასებზე დამოკიდებულებაზე.