საშუალო და მედიანური ხელფასების შედარება საქართველოში: რა უნდა ვიცოდეთ?

2023 წელს საქართველოში დაქირავებით დასაქმებულთა ხელფასებთან დაკავშირებით საინტერესო ტენდენციები დაფიქსირდა. სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემების მიხედვით, მედიანური ხელფასი 19 პროცენტით გაიზარდა და 1 238 ლარს მიაღწია. თუმცა, გასაკვირია, რომ ეს მაჩვენებელი თითქმის 30%-ით ნაკლებია საშუალო თვიურ ხელფასთან შედარებით, რომელიც 2023 წელს 1 766.8 ლარი იყო. რატომ არსებობს ასეთი დიდი სხვაობა და რას ნიშნავს ეს ჩვეულებრივი მოქალაქისთვის? მოდით, მარტივად განვიხილოთ.

საშუალო ხელფასი არის საშუალო არითმეტიკული, რაც ნიშნავს, რომ ეს მაჩვენებელი მიიღება ყველა ხელფასის ჯამით გაყოფის შედეგად. ამ მეთოდით შეიძლება მიიღოთ მონაცემები, რომლებიც არ ასახავენ რეალურ სურათს, რადგან მაღალი ხელფასები საშუალოს ზრდის. მაგალითად, თუ კომპანიაში მუშაობს ხუთი ადამიანი, ოთხი მათგანი იღებს 500 ლარს, ხოლო უფროსი 3 000 ლარს, საშუალო ხელფასი გამოდის 1 000 ლარი. ეს რიცხვი არ ასახავს რეალურობას, რადგან თანამშრომელთა უმრავლესობის შემოსავალი გაცილებით ნაკლებია.

მედიანური ხელფასი არის ხელფასების მზარდი რიგში დალაგების შემდეგ შუა რიცხვი. ამ მეთოდით დათვლილი მაჩვენებელი უფრო უკეთესად ასახავს რეალურ სურათს, რადგან ის არ არის დამოკიდებული ძალიან მაღალი ან ძალიან დაბალი ხელფასების გავლენაზე. ზემოთ მოყვანილი მაგალითში, მედიანური ხელფასი არის 500 ლარი, რაც რეალურად ასახავს თანამშრომელთა უმრავლესობის შემოსავალს.

2023 წელს, საქართველოში მედიანური ხელფასი იყო 1 238 ლარი, რაც საშუალო ხელფასზე 29.9%-ით ნაკლებია. ეს იმას ნიშნავს, რომ საქართველოს ეკონომიკაში დიდი სხვაობაა იმ ადამიანების შემოსავლებს შორის, რომლებიც იღებენ მაღალი ანაზღაურებას და მათ შორის, რომლებიც შედარებით ნაკლებ შემოსავალს იღებენ. საშუალო და მედიანური ხელფასების შორის ასეთი დიდი სხვაობა მიუთითებს იმაზე, რომ ქვეყანაში არის მაღალი შემოსავლების მქონე მცირე ჯგუფი, რომელიც მნიშვნელოვნად ზრდის საშუალო მაჩვენებელს, ხოლო მოსახლეობის უმრავლესობა იღებს გაცილებით ნაკლებ ანაზღაურებას.

საინტერესოა ისიც, რომ სხვადასხვა სექტორებში განსხვავებული ვითარებაა. შედარებით მაღალი მედიანური ხელფასი დაფიქსირდა ისეთ დარგებში, როგორიცაა ინფორმაცია და კომუნიკაცია (1 960 ლარი), სახელმწიფო მმართველობა და თავდაცვა (1 878 ლარი), მშენებლობა (1 810 ლარი), სამთომოპოვებითი მრეწველობა (1 705 ლარი), და საფინანსო საქმიანობები (1 696 ლარი). მიუხედავად იმისა, რომ ეს სფეროები გამოირჩევიან შედარებით მაღალი მედიანური ხელფასებით, მათშიც კი საშუალო ხელფასი უფრო მაღალია, რაც კვლავ ხაზს უსვამს მაღალი შემოსავლების მქონე პირების გავლენას საერთო სურათზე.

მსგავსი მდგომარეობა არსებობს სხვა ქვეყნებშიც, სადაც საშუალო და მედიანური ხელფასების განსხვავება მნიშვნელოვნად ჩანს. მაგალითად, შეერთებულ შტატებში, 2023 წლის მონაცემებით, საშუალო ხელფასი დაახლოებით 5 500 დოლარი იყო, ხოლო მედიანური ხელფასი დაახლოებით 4 000 დოლარს შეადგენდა. ეს ნიშნავს, რომ ბევრ ადამიანს აქვს შედარებით დაბალი შემოსავალი, რაც არ ასახავს საშუალო მაჩვენებელს და ქმნის შემოსავლების არათანაბარ განაწილებას.

გერმანიაში, 2023 წელს საშუალო ხელფასი დაახლოებით 4 100 ევრო იყო, ხოლო მედიანური ხელფასი 3 300 ევრო. ეს მაჩვენებელი მიუთითებს იმაზე, რომ გერმანიაში შემოსავლების განაწილება შედარებით უფრო თანაბარია, თუმცა გარკვეული სხვაობა მაინც არსებობს. გერმანიის მთავრობა აქტიურად მუშაობს შემოსავლების განაწილების გაუმჯობესებაზე და განათლებისა და პროფესიული გადამზადების ინიციატივების ხელშეწყობაზე, რათა მოსახლეობამ შეძლოს უფრო მაღალი ანაზღაურების მიღება.

დიდი ბრიტანეთის მაგალითიც საინტერესოა. 2023 წელს ბრიტანეთში საშუალო თვიური ხელფასი 3 500 ფუნტი იყო, ხოლო მედიანური ხელფასი – 2 800 ფუნტი. ეს სხვაობა ასევე მიუთითებს შემოსავლების განსხვავებულ განაწილებაზე, სადაც მოსახლეობის ნაწილი იღებს გაცილებით მაღალ შემოსავალს, რაც საშუალო მაჩვენებელს ზრდის. ბრიტანეთში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა მინიმალური ხელფასის ზრდას და დაბალი შემოსავლების მქონე პირების მხარდაჭერას, რაც ხელს უწყობს შემოსავლების თანაბარ განაწილებას.

საშუალო და მედიანური ხელფასების შედარება მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია იმის გასაგებად, თუ როგორია ეკონომიკური მდგომარეობა ქვეყანაში და როგორ ნაწილდება შემოსავლები მოსახლეობაში. საშუალო ხელფასის მაჩვენებელი ხშირად არ ასახავს რეალობას, რადგან მაღალი შემოსავლების მქონე მცირე ჯგუფი მნიშვნელოვნად ზრდის ამ მაჩვენებელს. შესაბამისად, მედიანური ხელფასი უფრო რელევანტურია იმის გასაგებად, თუ რა არის დამახასიათებელი საშუალო მოქალაქის შემოსავლისთვის.

თუ ვიმსჯელებთ იმაზე, რომ მედიანური ხელფასი თითქმის 30%-ით ნაკლებია საშუალო ხელფასზე, ეს მიუთითებს ქვეყნის შიგნით შემოსავლების არათანაბარ განაწილებაზე. ბევრი ადამიანი იღებს შედარებით დაბალ ხელფასს, რაც იმას ნიშნავს, რომ საშუალო მაჩვენებელი არ ასახავს საშუალო მოქალაქის შემოსავალს. ასეთ ვითარებაში მნიშვნელოვანია პოლიტიკის შემუშავება, რომელიც ხელს შეუწყობს ხელფასების უფრო თანაბარ გადანაწილებას და საშუალო მოქალაქის შემოსავლების ზრდას.

მომავალში, საჭირო იქნება უფრო მეტი ყურადღება მიექცეს იმას, რომ ხელფასების ზრდა იყოს თანაბარი და უფრო ფართო მასშტაბში იგრძნობოდეს. მედიანური ხელფასის ზრდა პოზიტიური ნიშანია, თუმცა საჭიროა შემოსავლების განაწილების პრობლემის გადაწყვეტა. საქართველოს ეკონომიკური განვითარებისთვის აუცილებელია ისეთი პოლიტიკის გატარება, რომელიც უზრუნველყოფს უფრო სამართლიან შემოსავლების განაწილებას და გაზრდის საშუალო მოქალაქის ცხოვრების დონეს. ეს შესაძლებელია განათლების, პროფესიული გადამზადების და ინოვაციების ხელშეწყობით, რაც საშუალებას მისცემს უფრო მეტ ადამიანს მიიღოს მაღალი ანაზღაურება და შესაბამისად, შემცირდეს საშუალო და მედიანურ ხელფასებს შორის არსებული სხვაობა.

საბოლოო ჯამში, მედიანური და საშუალო ხელფასების შედარება გვეხმარება უკეთ გავიგოთ, თუ როგორ ნაწილდება შემოსავლები საქართველოში და რა ნაბიჯებია საჭირო იმისთვის, რომ ეს განაწილება იყოს უფრო სამართლიანი და თანაბარი.