საქართველოში რძის ფასი მეზობლებთან შედარებით ყველაზე მაღალია

მსოფლიო ბაზარზე რძის ფასები მუდმივად ცვალებადია, თუმცა Numbeo-ს ახალი მონაცემების მიხედვით, საქართველო ამ მხრივ განსაკუთრებულად გამორჩეულად პოზიციონირებს. 127 ქვეყანას შორის ჩვენი ქვეყანა 29-ე ადგილზეა რძის ფასის სიმაღლის მიხედვით. საშუალოდ, საქართველოში 1 ლიტრი რძე 1.84 დოლარი ღირს – რაც არამარტო გლობალურად აყენებს ქვეყანას მაღალ პოზიციაზე, არამედ რეგიონშიც ყველაზე ძვირ რძიან ბაზრად აყალიბებს.

საგანგაშოა ის გარემოება, რომ საქართველოში რძე მეზობელ ქვეყნებთან შედარებით გაცილებით ძვირია. მაგალითად, თურქეთში იგივე მოცულობის პროდუქტი მხოლოდ 90 ცენტი ღირს, რაც თურქეთს 112-ე პოზიციაზე აყენებს. აზერბაიჯანში რძის საშუალო ფასი 1.34 დოლარია, სომხეთში – 1.59 დოლარი, რუსეთში კი – 1.01 დოლარი. ასეთ პირობებში, საქართველოს მოსახლეობა რძეზე თითქმის ორჯერ მეტს ხარჯავს, ვიდრე ზოგიერთი მეზობელი ქვეყნის მოქალაქე.

ამ ფაქტმა ეკონომისტებისა და აგრარული სექტორის სპეციალისტების ყურადღება მიიპყრო. რძის ფასზე მოქმედი ფაქტორები მრავლადაა: სურსათის თვითღირებულება, წარმოების მოცულობა, იმპორტის წილი და სოფლის მეურნეობის ინფრასტრუქტურა – ყველა მათგანი თავის გავლენას ახდენს საბოლოო ფასზე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოში რძის წარმოება უკვე წლებია სტაგნაციას განიცდის. მაგალითად, „საქსტატის“ მონაცემებით, 2024 წელს ქვეყნის მასშტაბით სულ 570.7 მილიონი ლიტრი რძე იწარმოო, რაც 2.3%-ით ნაკლებია წინა წლის მაჩვენებელთან შედარებით და არსებითად ჩამორჩება 2008 წლის მაქსიმუმს – 645.8 მლნ ლიტრს.

პრობლემას ამძაფრებს რძის წარმოების სტრუქტურა. საქართველო ძირითადად საოჯახო ფერმერული მეურნეობებით იკვებება, სადაც სტანდარტიზებული მასშტაბური წარმოება ნაკლებად განვითარებულია. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფო მასშტაბით არ ხორციელდება ისეთი ეფექტიანი მექანიზმები, როგორიცაა მსხვილი რძის მწარმოებლების ხელშეწყობა, კოოპერატივების მხარდაჭერა და თანამედროვე მეცხოველეობის განვითარება. შედეგად, ადგილობრივად წარმოებული რძე ფასობრივად კონკურენციას ვერ უწევს იმპორტირებულ პროდუქციას, რაც საბოლოო ჯამში მთლიან ბაზარზე მაღალი ფასების ფორმირებას იწვევს.

გლობალურ დონეზე კი რძის ფასი ყველაზე ძვირია ისეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა გაიანა (3.55 დოლარი), ბარბადოსი (3.53), იამაიკა (3.46), ჰონგ კონგი (3.12) და ტაივანი (2.93). ყველაზე იაფი რძე ტუნისშია – 47 ცენტი, ასევე იაფია ირანში, უგანდაში, ინდოეთსა და ბელარუსში. აქ გასათვალისწინებელია, რომ ზოგ ქვეყანაში რძის დაბალი ფასი ხშირად დაკავშირებულია სახელმწიფო სუბსიდირებასთან, მასშტაბურ წარმოებასთან და შედარებით დაბალ საოპერაციო ხარჯებთან.

მაშინ, როდესაც განვითარებული ქვეყნებიც კი ცდილობენ რძის ადგილობრივი წარმოების ზრდას და ფასების სტაბილიზაციას, საქართველოს მსგავსი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებისთვის პრიორიტეტი უნდა გახდეს ადგილობრივი რძის სექტორის გაძლიერება, ინფრასტრუქტურის განვითარება და წარმოების დივერსიფიკაცია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მაღალი ფასების ტენდენცია გაგრძელდება და რძის ხელმისაწვდომობა მოსახლეობისთვის კიდევ უფრო გართულდება, განსაკუთრებით დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახებისთვის.

ამრიგად, მაღალი ფასის უკან არამარტო გლობალური ბაზრის მერყეობა დგას, არამედ საქართველოს შიდა სტრუქტურული პრობლემებიც, რომლებიც აუცილებლად საჭიროებს აგრესიულ და ეფექტიან პოლიტიკას სოფლის მეურნეობის მხარდასაჭერად. სახელმწიფოს, ადგილობრივი ბიზნესისა და საერთაშორისო პარტნიორების თანამშრომლობა შესაძლოა გახდეს კრიტიკული ინსტრუმენტი იმისთვის, რომ საქართველო რძის ფასით რეგიონში ლიდერის ნაცვლად – კონკურენტულ ბაზრად იქცეს.