საქართველოს სოფლის მეურნეობის იმპორტის დომინირება და ადგილობრივი წარმოების პოტენციალი

საქართველოში სოფლის მეურნეობის სექტორის მდგომარეობა ხაზს უსვამს ქვეყნის შესაძლებლობებსა და გამოწვევებს, რომლებიც დაკავშირებულია ადგილობრივი წარმოების დაბალ მოცულობასთან და იმპორტის მაღალ მაჩვენებლებთან. 2024 წლის იანვარ-ივლისის პერიოდში, საქსტატის მონაცემებით, ადგილობრივი წარმოების ბოსტნეულის ექსპორტმა შეადგინა 5.766 მილიონი დოლარი, ხოლო იმპორტმა 43.817 მილიონი დოლარი. აღნიშნული მაჩვენებელი მიუთითებს იმაზე, რომ საქართველოდან ბოსტნეულის ექსპორტს იმპორტი 7.5-ჯერ აღემატება, რაც წარმოადგენს ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო სექტორის განვითარების მნიშვნელოვან გამოწვევას.

საქსტატის მონაცემების მიხედვით, პომიდორი არის ბოსტნეულის ის სახეობა, რომელიც ყველაზე დიდი რაოდენობით გავიდა საქართველოდან ექსპორტზე და ასევე ყველაზე მეტი რაოდენობით იქნა იმპორტირებული. პომიდვრის ექსპორტმა შეადგინა 1.061 მილიონი დოლარი, ხოლო იმპორტმა — 12.120 მილიონი დოლარი. იმპორტი ასევე მნიშვნელოვნად ჭარბობს სხვა ბოსტნეულის სახეობებშიც, როგორიცაა ხახვი, კიტრი და კარტოფილი.

2024 წლის იანვარ-ივლისში ბოსტნეულის ტოპ-5 ექსპორტირებული სახეობაა პომიდორი, კარტოფილი, კომბოსტო, ხახვი და სალათა. ამავე პერიოდში ყველაზე დიდი რაოდენობით იმპორტირებული ბოსტნეულის სახეობებია პომიდორი, ხახვი, კიტრი, პარკოსანი ბოსტნეული და კარტოფილი. ეს მონაცემები მიუთითებს იმაზე, რომ ადგილობრივი წარმოება ვერ აკმაყოფილებს შიდა მოთხოვნას, რაც იწვევს მაღალი მოცულობის იმპორტს და იმპორტზე დამოკიდებულების გაღრმავებას.

იმპორტისა და ექსპორტის დისბალანსი აჩვენებს, რომ ადგილობრივი წარმოების პოტენციალი ჯერ კიდევ არასაკმარისად არის ათვისებული. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ პომიდორი, რომელიც ქვეყნის ექსპორტის ტოპ პროდუქტი იყო, იმავე პერიოდში ყველაზე დიდი რაოდენობით იმპორტირებულ პროდუქტებს შორისაც აღმოჩნდა. ეს მიუთითებს იმაზე, რომ ადგილობრივი წარმოების ეფექტურობის გაზრდა და იმპორტის ჩანაცვლება საქართველოსთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. გარდა ამისა, კარტოფილისა და ხახვის დიდი მოცულობის იმპორტიც მიანიშნებს, რომ საჭირო არის ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო პოტენციალის უკეთ გამოყენება და წარმოების გაზრდა იმ პროდუქტებში, რომლებიც ძირითად მოთხოვნას აკმაყოფილებენ.

გლობალური მასშტაბით, სოფლის მეურნეობის სექტორი ვითარდება თანამედროვე აგროტექნოლოგიების დანერგვით და მდგრადი განვითარების სისტემებით. განვითარებულ ქვეყნებში, როგორიცაა ნიდერლანდები და ისრაელი, აქტიურად დანერგილია მაღალი ტექნოლოგიები სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში, როგორიცაა ვერტიკალური ფერმები და სათბურების ავტომატიზაცია. ამ ტექნოლოგიების დანერგვამ ხელი შეუწყო იმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებას და ადგილობრივი წარმოების ზრდას.

ნიდერლანდების მაგალითზე, ქვეყანა ერთ-ერთი უმსხვილესი ექსპორტიორია სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების, მიუხედავად მცირე ტერიტორიისა. მათი წარმატება ემყარება თანამედროვე ტექნოლოგიების, მაგალითად, ჰიდროპონიკისა და ვერტიკალური ფერმების ფართო გამოყენებას, რაც საშუალებას აძლევს ქვეყანას დიდი რაოდენობით და მაღალხარისხიანი პროდუქცია აწარმოოს. ისრაელიც იყენებს მოწინავე აგროტექნოლოგიებს და, სარწყავი სისტემების ინოვაციების საშუალებით, შეძლო ეფექტურად დაეზოგა წყალი და გაეზარდა წარმოება უდაბნოს პირობებშიც კი.

ევროკავშირის ქვეყნებში დიდი ყურადღება ექცევა ბიომეურნეობასა და ორგანული პროდუქტების წარმოებას. ეს მიდგომა ხელს უწყობს არა მხოლოდ მდგრადი სოფლის მეურნეობის განვითარებას, არამედ ექსპორტის გაზრდასაც, რადგან მოთხოვნა ორგანულ პროდუქტებზე მუდმივად იზრდება. მაგალითად, გერმანიაში სოფლის მეურნეობის წარმოების 10% ორგანულია, რაც მნიშვნელოვნად ეხმარება როგორც ქვეყნის შიდა მოთხოვნას, ასევე ექსპორტს. ეს მაჩვენებელი მიუთითებს, რომ მწარმოებლები უფრო მეტად ფიქრობენ მომხმარებელთა მოთხოვნებზე და ეკოლოგიურ მდგრადობაზე, რაც, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს პროდუქტების მაღალი ხარისხის შენარჩუნებას.

გლობალურ ტენდენციებს შორის აღსანიშნავია ასევე მიწების ეფექტური გამოყენება და პროდუქტიულობის ზრდა, რაც ბევრ განვითარებულ ქვეყანაში ხელს უწყობს ადგილობრივი წარმოების გაძლიერებას. ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა დანია და საფრანგეთი, აქტიურად მუშაობენ მიწების გამოყენების გაუმჯობესებაზე, რაც ზრდის წარმოების მოცულობას და ამცირებს იმპორტზე დამოკიდებულებას. ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ამ ქვეყნებს წარმატებით შეუძლიათ სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების მაქსიმალური ათვისება და აგრარული წარმოების ხარისხის ზრდა. მაგალითად, საფრანგეთში აქტიურად გამოიყენება ტექნოლოგიური მიდგომები, რომლებიც ემსახურება ნიადაგის ხარისხის გაუმჯობესებასა და სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების მდგრად წარმოებას.

საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო მიწების ნახევარი დღემდე აუთვისებელია, რაც მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების წარმოებას. თუ ეს მიწები სრულად იქნება ათვისებული და ჩართული წარმოების პროცესში, საქართველოს შეეძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს იმპორტის დონე და გააძლიეროს ადგილობრივი წარმოება. ამასთანავე, მიწების დიდი ნაწილი მხოლოდ მინიმალურად გამოიყენება, რაც აჩვენებს, რომ მიწების ეფექტური მართვის პრობლემა კვლავაც სერიოზულია.

მიწების აუთვისებლობა საქართველოსთვის წარმოადგენს ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევას, რომელიც შემდგომში მნიშვნელოვან ეკონომიკურ ზიანს აყენებს. გაუმჯობესებული მართვისა და ტექნოლოგიების გამოყენების გარეშე, მიწების პოტენციალი ვერ იქნება სრულად გამოყენებული, რაც ამცირებს წარმოების მოცულობას და ზრდის ქვეყნის დამოკიდებულებას იმპორტზე. საჭიროა ინვესტიციების მოზიდვა, რაც ხელს შეუწყობს ფერმერების წახალისებას და მათ მიწების ეფექტურად ათვისებაში დაეხმარება. მხოლოდ ამგვარი მიდგომით იქნება შესაძლებელი სასოფლო-სამეურნეო სექტორის სიძლიერის გაზრდა და შიდა წარმოების განვითარება.

საქართველოში იმპორტის ადგილობრივი პროდუქტით ჩანაცვლების პოტენციალი არსებობს, თუმცა შესაბამისი სახელმწიფო და კერძო სექტორის ინვესტიციების ნაკლებობა ხელს უშლის ამ რესურსების გამოყენებას. 2024 წლის მონაცემების მიხედვით, საქართველომ უფრო მეტი ბოსტნეული შეიძინა, ვიდრე გაყიდა, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ადგილობრივი წარმოება ვერ უზრუნველყოფს ქვეყნის შიდა მოთხოვნას.

ამ პრობლემების გადასაჭრელად საჭიროა როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სექტორის თანამშრომლობა. სახელმწიფო უნდა უზრუნველყოს ფინანსური სტიმულები, რომლებიც დაეხმარება ფერმერებს ტექნოლოგიების დანერგვაში და მიწების უკეთ ათვისებაში. კერძო სექტორი კი შეიძლება იყოს ინვესტიციების მთავარი წყარო, რაც ხელს შეუწყობს სოფლის მეურნეობის განვითარებასა და წარმოების ზრდას. გარდა ამისა, საჭიროა საინფორმაციო კამპანიები, რომ ფერმერებმა იცოდნენ, როგორ გამოიყენონ თანამედროვე ტექნოლოგიები და მართვის პრაქტიკები უფრო ეფექტურად.

საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო სექტორის განვითარებისათვის საჭიროა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ნაბიჯის გადადგმა:

1. მიწების ეფექტური ათვისება: სასოფლო-სამეურნეო მიწების ნახევარი კვლავაც აუთვისებელია, რაც მნიშვნელოვან პოტენციალს წარმოადგენს. საჭიროა მიწების მფლობელებთან თანამშრომლობა და ინვესტიციების მოზიდვა, რათა მოხდეს მათი ათვისება და გამოყენება. მიწების მართვის გაუმჯობესება შეიძლება მოიცავდეს როგორც თანამედროვე ტექნოლოგიების დანერგვას, ისე უფრო სიღრმისეულ მიდგომებს, რომლებიც საშუალებას მისცემს ფერმერებს გაზარდონ წარმოების ხარისხი და მოცულობა.
2. მდგრადი ტექნოლოგიების დანერგვა: თანამედროვე აგროტექნოლოგიების, მაგალითად, ვერტიკალური ფერმებისა და სათბურების დანერგვა, შესაძლებელს გახდის მიწების უფრო ეფექტურად გამოყენებას და წარმოების მოცულობის გაზრდას. ამგვარი ტექნოლოგიები საქართველოს საშუალებას მისცემს, აწარმოოს მეტი ადგილობრივი პროდუქტი და შეამციროს იმპორტზე დამოკიდებულება. ვერტიკალური ფერმები და ჰიდროპონიკა, მაგალითად, შესაძლებლობას იძლევა, რომ მცირე ფართობებზე გაიზარდოს დიდი მოცულობის პროდუქტი, რაც ხელს შეუწყობს ქვეყნის შიდა მოთხოვნის დაკმაყოფილებას.
3. სახელმწიფო მხარდაჭერა და ინვესტიციები: აუცილებელია სახელმწიფოს მხრიდან მეტი მხარდაჭერა კერძო სექტორთან თანამშრომლობისთვის. ფინანსური სტიმულების, საგადასახადო შეღავათებისა და აგროკრედიტების მეშვეობით, ადგილობრივი ფერმერები შეძლებენ გააძლიერონ წარმოება და გააუმჯობესონ პროდუქციის ხარისხი. სახელმწიფოს მხრიდან მიზნობრივი პროგრამების შექმნა, რომლებიც ფერმერებს დაეხმარება ტექნოლოგიური ინვესტიციების მოზიდვაში, მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება წარმოების მოცულობის გაზრდისკენ.
4. განათლება და სწავლება: ფერმერების გადამზადება და თანამედროვე სოფლის მეურნეობის მეთოდების სწავლება მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს პროდუქციის ხარისხის გაუმჯობესებას. აგრარული უნივერსიტეტების და ტრენინგების დახმარებით, სოფლის მეურნეობის სფეროში მომუშავეები შეძლებენ დანერგონ საუკეთესო პრაქტიკები და მიიღონ მეტი ცოდნა. სასოფლო-სამეურნეო განათლების მხარდაჭერა უნდა მოიცავდეს როგორც თეორიულ ცოდნას, ისე პრაქტიკულ გამოცდილებას, რაც ფერმერებს დაეხმარება თავიანთი საქმიანობის უფრო ეფექტურად მართვაში.
5. ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების გამოყენება: თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება სოფლის მეურნეობაში საშუალებას მისცემს საქართველოს მაქსიმალურად გამოიყენოს თავისი რესურსები. ტექნოლოგიების, მაგალითად, დისტანციური სენსორებისა და მონაცემთა ანალიზის სისტემების დანერგვა დაეხმარება ფერმერებს მიიღონ სწორი გადაწყვეტილებები და გაზარდონ პროდუქციის ხარისხი. ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების გამოყენება აგრარულ სექტორში ხელს შეუწყობს ნაყოფიერების ზრდას და იმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებას.

საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო მიწების ნახევარიც კი არ არის დამუშავებული, რაც მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს ქვეყნის სოფლის მეურნეობის განვითარებისთვის. ბოსტნეულის იმპორტი ექსპორტს 7.5-ჯერ აღემატება, რაც მიუთითებს, რომ შიდა წარმოება ვერ პასუხობს ქვეყნის მოთხოვნებს და დიდია დამოკიდებულება იმპორტზე. საქართველოს გააჩნია პოტენციალი, რომ მნიშვნელოვნად გაზარდოს ადგილობრივი წარმოება და შეამციროს იმპორტი, თუმცა ამისათვის საჭიროა თანამედროვე ტექნოლოგიების დანერგვა, ინვესტიციების მოზიდვა და სახელმწიფო მხარდაჭერა. სასოფლო-სამეურნეო სექტორის გაუმჯობესება ხელს შეუწყობს არა მხოლოდ შიდა წარმოების ზრდას, არამედ სამუშაო ადგილების შექმნას და ეკონომიკური მდგრადობის გაძლიერებას. ეს ყველაფერი საბოლოოდ უზრუნველყოფს საქართველოს სურსათის უსაფრთხოებასა და აგრარულ სფეროში დამოუკიდებლობას.