საქართველოს ეკონომიკა და ფულადი გზავნილები: რა გვაჩვენებს მსოფლიო გამოცდილება?

2024 წელს საქართველოში ემიგრანტების მიერ გადმორიცხულმა ფულადმა გზავნილებმა რეკორდულ ნიშნულს მიაღწია და 3.4 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა (წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი), რაც ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის დაახლოებით 10%-ს უდრის. ეს ციფრი მკაფიოდ ასახავს იმ მნიშვნელოვან როლს, რომელიც ემიგრაციიდან შემოსულ ფულს ადგილობრივი ეკონომიკის განვითარებაში უკავია. თუმცა, თუ გავითვალისწინებთ სხვა ქვეყნების გამოცდილებას, რა რეალობის წინაშე დგას საქართველო და რამდენად უსაფრთხოა ეკონომიკისთვის ასეთი მასშტაბური დამოკიდებულება?

მსოფლიო ბანკის ბოლო ანგარიშის მიხედვით, გზავნილებზე განსაკუთრებით მაღალი დამოკიდებულება დაბალი და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებშია გავრცელებული. მაგალითად, ცენტრალური აზიის ქვეყნებში, როგორიცაა ტაჯიკეთი და ყირგიზეთი, გზავნილები ეკონომიკისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. 2023 წელს ტაჯიკეთში ამ გზით შემოსული თანხები მთლიანი შიდა პროდუქტის დაახლოებით 33%-ს შეადგენდა, ხოლო ყირგიზეთში – 31%-ს. მსგავსი სიტუაციაა ნეპალსა (25%) და მოლდოვაში (18%). ეს ქვეყნები, საქართველოს მსგავსად, განვითარებადი ეკონომიკის მქონე ქვეყნები არიან, რომლებსაც ემიგრანტთა გზავნილები სოციალური სტაბილურობის და ეკონომიკური ზრდისთვის ესაჭიროებათ.

საქართველოსთან შედარებისთვის საინტერესო მაგალითია სომხეთი, სადაც გზავნილები მშპ-ის დაახლოებით 12%-ს შეადგენს და ბოსნია-ჰერცეგოვინა – 14%. ორივე ქვეყანა მსგავსი ეკონომიკური მდგომარეობისაა, მათაც ემიგრაციის მაღალი მაჩვენებლები აქვთ და გზავნილებს ეკონომიკაში მნიშვნელოვანი როლი უჭირავს. თუმცა ორივე ქვეყანა, საქართველოს მსგავსად, უკვე ახერხებს გზავნილების პარალელურად ეკონომიკის სხვა სექტორების განვითარებას, მაგალითად ტურიზმისა და მომსახურების სფეროებში.

აღსანიშნავია, რომ მაღალი შემოსავლის ქვეყნებში გზავნილებზე ეკონომიკური დამოკიდებულება პრაქტიკულად არ არსებობს. გერმანიაში, შვედეთში, ან აშშ-ში, გზავნილების წილი მშპ-ში 1%-საც არ აღწევს. ეს იმის დასტურია, რომ განვითარებული ქვეყნები ეკონომიკურად დივერსიფიცირებული და სტაბილურია, რის გამოც მოქალაქეებს ემიგრაციაში სამუშაოდ წასვლის აუცილებლობა ნაკლებად აქვთ.

საქართველოს შემთხვევაში 10%-იანი მაჩვენებელი ერთგვარ „შუალედურ“ ზონაშია. იგი არც იმდენად მაღალია, როგორც ცენტრალური აზიის ქვეყნებში, და არც იმდენად დაბალი, როგორც დასავლეთ ევროპაში. ამასთან, საქართველომ, ისევე როგორც სომხეთმა და ბოსნიამ, უკვე მოახერხა ეკონომიკის ნაწილის დივერსიფიცირება, რაც ქვეყანას გზავნილებზე სრული დამოკიდებულებისგან იცავს. თუმცა, ნებისმიერი ცვლილება პარტნიორი ქვეყნების ეკონომიკაში, განსაკუთრებით რუსეთში ან ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში, შესაძლოა საქართველოს ეკონომიკაზეც მძიმედ აისახოს.

ფულადი გზავნილების მასშტაბური ზრდა საქართველოსთვის ერთდროულად შესაძლებლობაცაა და გამოწვევაც. მომდევნო წლებში ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკის პრიორიტეტი გზავნილებზე დამოკიდებულების გონივრულ მართვასა და ადგილობრივი წარმოებისა და დასაქმების სტიმულირება უნდა გახდეს, რათა ემიგრანტების მიერ გამოგზავნილი თანხები ეკონომიკის დამატებითი სტიმული იყოს და არა მისი გადარჩენის ერთადერთი გზა.