საქართველოსა და სომხეთის სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობები 2024 წელს: შემცირების ტენდენცია თუ ახალი შესაძლებლობები?

საქართველოსა და სომხეთის ეკონომიკური ურთიერთობები ყოველთვის გამოირჩეოდა სტაბილურობითა და ურთიერთსარგებლიანობით, თუმცა 2024 წლის მონაცემები გარკვეულ ცვლილებებს აჩვენებს. ოფიციალური სტატისტიკის მიხედვით, ქვეყნებს შორის სავაჭრო ბრუნვა საგრძნობლად შემცირდა, რაც შესაძლოა რეგიონში მიმდინარე გეოპოლიტიკური პროცესებით, ეკონომიკური სტრუქტურების ტრანსფორმაციითა და ახალი ეკონომიკური რეალობებით აიხსნას.

წინა წლის მონაცემებთან შედარებით, ორმხრივი ვაჭრობის მოცულობა 24%-ით დაეცა და 853.711 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა, რაც 2023 წელს დაფიქსირებულ 1.123 მლრდ აშშ დოლართან შედარებით საგრძნობი კლებაა. ამ შემცირებას რამდენიმე ძირითადი ფაქტორი განაპირობებს, მათ შორის ექსპორტისა და იმპორტის შემცირება, რაც ორივე ქვეყნის ეკონომიკურ სტრუქტურაზე და გლობალურ ბაზრებზე მიმდინარე ცვლილებებზე მიანიშნებს.

საქართველოს ექსპორტი სომხეთში 787.159 მლნ აშშ დოლარიდან 617.533 მლნ აშშ დოლარამდე შემცირდა, რაც თითქმის 22%-იანი ვარდნაა. ამასთან, იმპორტი სომხეთიდან საქართველოში 336.529 მლნ აშშ დოლარიდან 236.177 მლნ აშშ დოლარამდე დაეცა, რაც 30%-იანი კლებაა. სავაჭრო ბრუნვის ასეთი შემცირება შესაძლოა გამოწვეული იყოს გლობალურ ბაზრებზე არსებული ეკონომიკური არასტაბილურობით, საგარეო ვაჭრობის რეგულაციებითა და სომხეთის ბაზრის საჭიროებების ცვლილებით.

საქართველოს საექსპორტო პროდუქციის სტრუქტურაში კვლავაც დომინირებს მსუბუქი ავტომობილები, რომელთა ექსპორტი 99.658 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს. გარდა ამისა, მნიშვნელოვნადაა წარმოდგენილი სპირტიანი სასმელები და ნავთობპროდუქტები, რაც აჩვენებს, რომ საქართველოს ექსპორტი სომხეთში დიდწილად დამოკიდებულია ტრანსპორტისა და ენერგორესურსების სექტორებზე. თავის მხრივ, სომხეთიდან საქართველოს იმპორტში ყველაზე დიდი წილი აქვს სპილენძის მადნებსა და კონცენტრატებს, რაც ამ ორი ქვეყნის ეკონომიკურ სტრუქტურაში არსებულ ტრადიციულ ვაჭრობას ასახავს.

ტურიზმი კვლავ რჩება საქართველოსა და სომხეთის ურთიერთობებში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებად. 2024 წელს საქართველოში სომხეთიდან 948 299 ვიზიტორი შემოვიდა, რაც საერთო ვიზიტორთა 12.7%-ს შეადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ სომეხი ტურისტების რაოდენობა წინა წელთან შედარებით მცირედით – 1.5%-ით შემცირდა, ტურიზმი კვლავ მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ფაქტორია, რომელიც გავლენას ახდენს მომსახურების სექტორზე, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებაზე და ორმხრივი ეკონომიკური კავშირების გაძლიერებაზე.

ფულადი გზავნილების სტატისტიკა ასევე აჩვენებს, რომ სომხეთი საქართველოსთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფინანსური პარტნიორია. 2024 წლის დეკემბერში სომხეთიდან საქართველოში 1.302 მლნ აშშ დოლარი გადმოირიცხა, ხოლო საქართველოდან სომხეთში 1.042 მლნ აშშ დოლარი ჩაირიცხა. ფულადი გზავნილები მნიშვნელოვან როლს თამაშობს სომხეთსა და საქართველოს შორის ფინანსური ნაკადების სტაბილურობის შენარჩუნებაში, რაც შესაძლოა მიგრაციისა და ეკონომიკური თანამშრომლობის გაგრძელების ერთ-ერთ ინდიკატორად იქნეს განხილული.

ინვესტიციების მიმართულებით, სომხეთიდან საქართველოში განხორციელებული ინვესტიციების მოცულობა კვლავაც შედარებით მცირეა, თუმცა სტაბილური. 2024 წლის პირველ სამ კვარტალში საქართველომ სომხეთიდან 16.163 მლნ აშშ დოლარის ინვესტიცია მიიღო. მიუხედავად იმისა, რომ ეს რიცხვი მთლიანი უცხოური ინვესტიციების საერთო მოცულობასთან შედარებით მცირეა, ის მაინც მიუთითებს იმაზე, რომ სომეხი ინვესტორები დაინტერესებულნი არიან ქართულ ბაზარზე შემოსვლით, განსაკუთრებით ისეთ სექტორებში, როგორიცაა ენერგეტიკა, ლოგისტიკა და მშენებლობა.

საქართველოსა და სომხეთის ეკონომიკური თანამშრომლობა მხოლოდ ვაჭრობასა და ინვესტიციებზე არ შემოიფარგლება. ეს ორი ქვეყანა საერთო ინტერესებს იზიარებენ რეგიონალური ინფრასტრუქტურის განვითარებაში, მათ შორის სატრანსპორტო დერეფნების გაფართოებასა და ენერგეტიკული კავშირების გაძლიერებაში. ამ კუთხით, საქართველოს, როგორც ლოგისტიკური ჰაბის, როლი შესაძლოა კიდევ უფრო გაიზარდოს, თუ ქვეყნები მოახერხებენ საერთო პროექტების განვითარებას და ეკონომიკური თანამშრომლობის ახალ ეტაპზე გადაყვანას.

მიუხედავად არსებული ვარდნისა სავაჭრო ბრუნვაში, საქართველოსა და სომხეთის ეკონომიკური ურთიერთობები მყარად დგას, თუმცა საჭიროებს ახალ იმპულსებსა და განვითარებას. არსებული მონაცემები მიუთითებს, რომ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობის გაღრმავება შესაძლებელია ახალი სექტორების ათვისებით, ინოვაციური პროექტების დაფინანსებითა და რეგიონალურ ეკონომიკურ სტრატეგიებში მეტი ინტეგრაციის გზით. მხოლოდ ასეთი მიდგომით იქნება შესაძლებელი ამ ორი მეზობელი ქვეყნის ეკონომიკური კავშირების კიდევ უფრო ეფექტურად გამოყენება და მათი ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობა.