როგორ აისახება ტრამპის გამარჯვება ამერიკის და საქართველოს ეკონომიკაზე

დონალდ ტრამპის გამარჯვება 2024 წლის არჩევნებში მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს როგორც ამერიკის, ისე გლობალური ეკონომიკის, მათ შორის საქართველოს ეკონომიკის განვითარებაზე. მისი ეკონომიკური გეგმები კვლავ ემყარება ტარიფების გაზრდასა და საგადასახადო შემცირებას, რაც შეიძლება გრძელვადიან პერსპექტივაში მნიშვნელოვან ცვლილებებს განაპირობებდეს როგორც ამერიკის ეკონომიკაში, ასევე საერთაშორისო სავაჭრო ურთიერთობებში. ინვესტორები და ანალიტიკოსები კვლავ ახდენენ შეფასებას იმის შესახებ, თუ რა გავლენას მოახდენს ტრამპის პოლიტიკა ინფლაციაზე, სავალუტო ბაზრებზე და ვალუტის კურსზე.

ტრამპის ეკონომიკური გეგმების ერთ-ერთი ძირითადი მექანიზმი ტარიფების ზრდაა. მისი პირველი საპრეზიდენტო ვადაში ტარიფებმა არ მოახდინა მნიშვნელოვანი გავლენა ინფლაციაზე, თუმცა ამჯერად ტრამპი გეგმავს გაცილებით მაღალ ტარიფებს ჩინეთთან და სხვა ქვეყნებთან მიმართებაში. ამ ტარიფებმა შეიძლება მნიშვნელოვნად გაზარდოს ამერიკაში იმპორტირებული პროდუქციის ფასები და შედეგად, გაზარდოს ინფლაცია. ტრამპის ტარიფების დაგეგმილი ზრდა მიზნად ისახავს ამერიკის სავაჭრო ბალანსის გაუმჯობესებას, თუმცა მისი შედეგები შეიძლება განსხვავებული იყოს სხვადასხვა ქვეყნისთვის, მათ შორის საქართველოსთვის.

ამჯერად ტრამპი გეგმავს 60%-იან ტარიფებს ჩინეთზე და 10-20%-იან ტარიფებს სხვა ქვეყნებზე, რაც აშშ-ის ტარიფების მაჩვენებელს 1930-იანი წლების შემდეგ ყველაზე მაღალ დონეზე აიყვანს. ეს ცვლილებები ხდება იმ ფონზე, როცა გლობალური მიწოდების ჯაჭვები კვლავ მოწყვლადია გეოპოლიტიკური კონფლიქტების მიმართ და ეკონომიკური აქტივობები კვლავ ინტენსიურია. Morgan Stanley-ს ანალიზით, ეს ტარიფები აშშ-ის მომხმარებელთა ფასებს 0.9%-ით გაზრდის, თუმცა ეს ერთჯერადი ეფექტი იქნება და გრძელვადიან პერიოდში ინფლაცია კვლავ თავის ძირითად ტენდენციას დაუბრუნდება. ასევე შესაძლებელია, რომ იმპორტიორებმა ტარიფების ნაწილი საკუთარ მარჟებში შეიტანონ, რაც ფასების ზრდის ზეწოლას შეამცირებს.

ტარიფების ზრდის ფონზე, აშშ-ის დოლარის გამყარება შეიძლება მოხდეს, რაც ნაწილობრივ კომპენსაციას გაუწევს იმპორტირებული პროდუქციის ფასების ზრდას. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ტრამპის ტარიფების ზრდა შესაძლოა იყოს მოლაპარაკების სტრატეგია სხვა ქვეყნების ტარიფების შემცირების მიზნით, რის გამოც ტარიფების საბოლოო ზრდა ნაკლები იყოს, ვიდრე თავდაპირველად არის დაგეგმილი.

ტრამპის კიდევ ერთი ძირითადი მექანიზმი ეკონომიკის სტიმულირების მიზნით გადასახადების შემცირებაა. მისი მიზანია შეამციროს ბიზნესებისა და ფიზიკური პირების გადასახადები, რაც ხელს შეუწყობს ეკონომიკურ ზრდას და სამეწარმეო აქტივობებს. 2017 წლის საგადასახადო კანონის გარკვეული პუნქტები, რომლებიც ფიზიკურ პირებსა და მცირე ბიზნესებზე შეღავათებს ითვალისწინებდა, 2025 წელს იწურება და ტრამპი და რესპუბლიკელები ამ კანონის გახანგრძლივებას პრიორიტეტად აქცევენ. ამავე დროს, ტრამპის სხვა გეგმები მოიცავს კორპორატიული საგადასახადო განაკვეთების შემცირებას, სოციალური დაცვის სარგებელებისა და ოვერტაიმზე გადახდილი თანხების გადასახადისგან გათავისუფლებას, რაც დამატებით 4 ტრილიონ დოლარს დაამატებს დეფიციტს მომდევნო 10 წლის განმავლობაში.

საგადასახადო შემცირებამ შეიძლება გარკვეული სტიმული მისცეს ეკონომიკას, თუმცა, ამავე დროს, დეფიციტის ზრდა და სავალუტო განაკვეთებზე ზეწოლა შეიძლება გამოიწვიოს. Deutsche Bank-ის შეფასებით, რესპუბლიკელების ერთიანი მმართველობის პირობებში ეკონომიკური ზრდა 2025 წელს 0.5%-ით და 2026 წელს 0.4%-ით გაიზრდება, თუ არ იქნება დამატებითი ტარიფები. თუმცა, 60%-იანი ტარიფების პირობებში ჩინეთთან და 10%-იანი ტარიფების დანარჩენ ქვეყნებთან, ეკონომიკური ზრდის საერთო ეფექტი შესაძლოა ნეგატიური იყოს.

ტრამპის საგადასახადო გეგმების გრძელვადიანი ეფექტი ასევე მოიცავს აშშ-ის ფინანსურ სტაბილურობას. JP Morgan-ის შეფასებით, არსებული დეფიციტის დასაფინანსებლად სახაზინო ავზების მოზიდვის გრაფიკი საკმარისია მომდევნო წლისთვის, მაგრამ 2026-2029 წლებში, საგადასახადო შეღავათების გაგრძელების გარეშე, ეს თანხა 3.3 ტრილიონ დოლარით ნაკლები იქნება. შესაბამისად, ახალი ავზების მოზიდვა გაზრდის სავალუტო განაკვეთებზე ზეწოლას და საბოლოოდ უფრო მაღალ შემოსავლიანობას გამოიწვევს.

ტრამპის ეკონომიკური გეგმები მოიცავს რეგულაციების შემსუბუქებას, რაც ზრდის ბიზნესის ნდობას და ხელს უწყობს საწარმოო სექტორის განვითარებას. თუმცა ზოგადი ეკონომიკური შედეგები შეიძლება რთულად პროგნოზირებადი იყოს, განსაკუთრებით ისეთი ფაქტორების გათვალისწინებით, როგორიცაა გლობალური ნავთობის ფასები, რომლებიც მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია OPEC-ის გადაწყვეტილებებსა და გეოპოლიტიკურ ფაქტორებზე. ტრამპის გეგმები არალეგალური მიგრანტების დეპორტაციის შესახებ შესაძლოა მარგინალურად იმოქმედოს ხელფასებსა და ფასებზე, თუმცა შრომის ბაზრის საერთო მოცულობის გათვალისწინებით, ეს ეფექტი ნაკლებად შესამჩნევი იქნება.

ტრამპის ეკონომიკური პოლიტიკა მხოლოდ ეკონომიკურ ზრდას არ ემსახურება, არამედ ის ცდილობს აშშ-ის დამოკიდებულების შემცირებას ჩინეთზე და წარმოების სექტორში სამუშაო ადგილების შექმნას. „გლობალიზაცია იწვევს დესტრუქციას, დისლოკაციას და განადგურებას,“ – წერს რობერტ ლაითჰაიზერი, ტრამპის პირველი ვადის სავაჭრო ელჩი, რომელიც სავარაუდოდ დაბრუნდება მეორეში. ტრამპის ეკონომიკური მიზნები არ მოიცავს მხოლოდ GDP-ის და ინფლაციის მაჩვენებლებს, არამედ ის ითვალისწინებს სოციალური ქსოვილისა და ოჯახის პირობების გაუმჯობესებას.

საქართველოსთვის, ტრამპის გამარჯვება შეიძლება როგორც შესაძლებლობები, ასევე რისკები მოიტანოს. პირველ რიგში, ტრამპის სავაჭრო პოლიტიკა მიმართულია ამერიკის ინდუსტრიალური წარმოების გაძლიერებაზე და ჩინეთთან დამოკიდებულების შემცირებაზე. ეს, თავის მხრივ, შესაძლებლობას აძლევს საქართველოს, რომ შექმნას ახალი პარტნიორული ურთიერთობები და გაზარდოს ექსპორტი აშშ-ის ბაზარზე, განსაკუთრებით ისეთ სექტორებში, რომლებიც პირდაპირ არ ეხებიან ტარიფებს და შეესაბამებიან ტრამპის მიერ წახალისებულ სექტორებს.

მეორე მხრივ, ტრამპის პოლიტიკა, რომელიც მიმართულია უცხოური იმიგრაციის შემცირებაზე და აშშ-ში სამუშაო ძალის ადგილობრივ ბაზარზე კონცენტრაციაზე, შეიძლება აისახოს საქართველოს შრომითი მიგრაციის შესაძლებლობებზე. თუ ამერიკის ეკონომიკური ზრდა გაგრძელდება, საქართველოს შრომითი მიგრანტები შეიძლება ნაკლებად იყვნენ დაინტერესებული აშშ-ში სამუშაოდ წასვლით, რაც შეამცირებს საქართველოს ფულადი გზავნილების მოცულობას და შესაბამისად ქვეყნის ეკონომიკაზე დადებით გავლენას.

დონალდ ტრამპის ეკონომიკური გეგმები მოიცავს მაღალ ტარიფებს და საგადასახადო შემცირებებს, რაც შეიძლება მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდეს როგორც ამერიკის, ისე გლობალურ ეკონომიკაზე. ტარიფების ზრდამ შეიძლება გაზარდოს ინფლაცია და გაართულოს საერთაშორისო სავაჭრო ურთიერთობები, თუმცა ამავე დროს, შეიძლება შექმნას ახალი სავაჭრო შესაძლებლობები ისეთ ქვეყნებისთვის, როგორიც საქართველოა. საგადასახადო შემცირება, მიუხედავად ბიუჯეტის დეფიციტის ზრდისა, ხელს შეუწყობს ეკონომიკურ აქტივობას და ბიზნესის სტიმულირებას. საქართველოსთვის ეს ცვლილებები როგორც შესაძლებლობებს, ასევე რისკებს შეიცავს. გლობალური სავაჭრო ქსელის ცვლილებები შეიძლება გახდეს გამოწვევა, თუმცა ახალი სავაჭრო და საინვესტიციო შესაძლებლობები შეიძლება ასევე იხსნებოდეს. მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს მთავრობამ და ბიზნესმა განავითარონ სტრატეგიები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ადაპტირებას ამ ახალი რეალობის მიმართ, რათა მიიღონ მაქსიმალური სარგებელი და მინიმუმამდე დაიყვანონ რისკები.