რა იმალება ჩინეთ–საქართველოს სავაჭრო ურთიერთობებში?

თუ ათი წლის წინ ჩინეთი საქართველოს სავაჭრო რუკაზე თითქმის არ ჩანდა, დღეს იგი ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი პარტნიორია. 2024 წელს ორმხრივმა სავაჭრო ბრუნვამ შეადგინა 1.91 მილიარდი აშშ დოლარი (Geostat), რაც წინა წელთან შედარებით 8%-ით მეტია. ეს მაჩვენებელი საკმარისია, რომ ჩინეთი საქართველოს მეოთხე უმსხვილეს სავაჭრო პარტნიორად იქცეს.

მაგრამ ციფრებზე უფრო საინტერესოა ის სურათი, რაც მათ მიღმა იმალება. ვაჭრობის დინამიკა არა მხოლოდ ეკონომიკურ მაჩვენებლებს ეხება — ის აჩენს ღრმა დამოკიდებულებებს, სტრატეგიულ რისკებს და ახალ შესაძლებლობებს, რომლებიც მომავალში საქართველოს ეკონომიკურ კურსს განსაზღვრავს.

დისბალანსის ანატომია

2024 წელს საქართველოდან ჩინეთში ექსპორტი იყო მხოლოდ 303 მილიონი დოლარი, იმპორტი კი — 1.61 მილიარდი დოლარი (Geostat, 2024). სხვაობა მკაფიოა: იმპორტის მოცულობა ექსპორტს ხუთჯერ აღემატება. საქართველოსთვის ჩინეთი უფრო მომწოდებელია, ვიდრე მყიდველი.

ეს დისბალანსი პირველ რიგში ტექნოლოგიურ და სამრეწველო საქონელში ჩანს. საქართველოს ბაზარზე თითქმის ყველა სმარტფონი, კომპიუტერი ან სამშენებლო მანქანა ჩინეთიდან შემოდის. და მაინც, ქართული ექსპორტის გარკვეული სეგმენტები, მიუხედავად მცირე მოცულობისა, მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ.

მეტალურგია: სპილენძის ღირებულება

ექსპორტის სტრუქტურაში უდიდეს წილს ინარჩუნებს სპილენძის მადნები და კონცენტრატები. 2024 წელს მათი ექსპორტი ჩინეთში შეადგენდა 39 მილიონ დოლარს (Trading Economics).

ეს რიცხვი მხოლოდ ერთი მაჩვენებელია, მაგრამ მისი მნიშვნელობა ბევრად აღემატება მოცულობას. გლობალური ენერგეტიკული გარდაქმნა — ელექტრომობილების და განახლებადი ენერგიის ზრდა — სპილენძზე მოთხოვნას წლიდან წლამდე ზრდის. ჩინეთი, როგორც მსოფლიოში უდიდესი მწარმოებელი და მომხმარებელი, მუდმივად საჭიროებს ახალ წყაროებს. საქართველო ამ ჯაჭვში პატარა, მაგრამ სანდო მომწოდებელია.

სოფლის მეურნეობის უცნაური ნიშა

ჩინეთის ბაზარზე ქართული დაფნის ფოთლები ნიშურ, მაგრამ სტრატეგიულ პოზიციას იკავებს. 2024 წელს ექსპორტმა გადააჭარბა 5 მილიონ დოლარს (ITC). რაოდენობრივად ეს მცირეა, მაგრამ კულტურულად და ეკონომიკურად უნიკალური. ჩინურ სამზარეულოში და ფარმაციაში ხარისხიანი დაფნის ფოთოლი დიდ როლს ასრულებს, ხოლო საქართველოს კლიმატი იძლევა სწორედ ასეთ პროდუქტს.

ქართული ღვინო ჩინეთში ნელა, მაგრამ სტაბილურად იზრდება: 2024 წელს ექსპორტმა მიაღწია 15 მილიონ დოლარს (Geostat). ეს ჯერ კიდევ მცირეა ევროკავშირის ბაზართან შედარებით, თუმცა ჩინური შუა კლასის გაფართოება მომავალში ქართული ღვინის ახალ შესაძლებლობად შეიძლება იქცეს.

ჩინური იმპორტის გავლენა

იმპორტში სურათი სრულიად სხვაგვარია. 2024 წელს საქართველომ ჩინეთიდან მხოლოდ ელექტრონული მოწყობილობების კატეგორიაში შეიძინა 420 მილიონი დოლარის პროდუქცია (ITC).

მეორე მსხვილი მიმართულებაა სამშენებლო და სატვირთო ტექნიკა, რომლის ღირებულებამ 250 მილიონ დოლარს მიაღწია (ITC). ეს ტექნიკა — “დამპ–ტრაქებიდან” დაწყებული სამთო მანქანებამდე — დღეს თითქმის ყველა მსხვილ ინფრასტრუქტურულ პროექტში გვხვდება.

განსაკუთრებული ყურადღება იმსახურებს სამედიცინო მოწყობილობები და ინსტრუმენტები, რომელთა იმპორტმა 2024 წელს 110 მილიონი დოლარი შეადგინა (ITC). პანდემიის შემდეგ ჩინური წარმოების როლი ქართულ ჯანდაცვაში მხოლოდ გაიზარდა.

პოლიტიკური კონტექსტი

ეკონომიკური ურთიერთობა პოლიტიკის გარეშე ვერ იქნება გააზრებული. 2017 წელს ძალაში შევიდა ჩინეთ–საქართველოს თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება, რომელმაც გზა გახსნა ახალი პროდუქტებისათვის.

2023 წელს კი ხელი მოეწერა „სტრატეგიული პარტნიორობის“ შეთანხმებას. ეს იყო გზავნილი, რომ ურთიერთობა აღარ არის მხოლოდ ვაჭრობა — ის გეოპოლიტიკურ განზომილებაში გადავიდა. საქართველოსთვის ეს შესაძლებლობაცაა და გამოწვევაც: როგორ დაიცვას ევროპული კურსი და ერთდროულად ისარგებლოს ჩინეთის ეკონომიკური სიმძლავრით.