რატომ ძვირდება შაქარი გლობალურად და რას ნიშნავს ეს განვითარებადი ქვეყნებისთვის?

გლობალური სასაქონლო ბაზრები ხშირად ცვლიან რუტინულ პროდუქტებზე ფასს გეოპოლიტიკური და კლიმატური პროცესების ეპიცენტრში და 2024 წლის მეორე ნახევარში ამ სიაში შაქარი აღმოჩნდა. შაქრის გლობალური ფასი თითქმის 45%-ით გაიზარდა 2023 წლის ბოლოსთან შედარებით და ზრდის ტენდენცია 2025 წლის დასაწყისშიც შენარჩუნდა. ფასების მატების მთავარი მიზეზები ინდოეთის საექსპორტო შეზღუდვები და ბრაზილიაში მოსავლიანობის კლებაა.

ინდოეთი მსოფლიოში შაქრის მეორე უმსხვილესი მწარმოებელია და ხშირად – პირველი ექსპორტიორი. თუმცა ბოლო თვეებში მთავრობამ შიდა ფასების სტაბილურობის მიზნით მკვეთრად შეზღუდა ექსპორტი. ამას ფონად დაერთო ძლიერი  წვიმები დასავლეთ შტატებში, რამაც ზოგიერთ რეგიონში მოსავალი მნიშვნელოვნად შეამცირა. პარალელურად, ბრაზილიაში შაქრის ძირითადი მოსავლის რაიონებში გვალვამ და არასტაბილური კლიმატმა, ასევე ითამაშა როლი მიწოდების შემცირების პროცესში.

ფასების ზრდა განსაკუთრებით მტკივნეულად აისახება განვითარებად ქვეყნებზე, რომლებიც შაქარს ძირითადად იმპორტით იღებენ. საქართველოშიც, სადაც შაქრის წარმოება მინიმალურია და ადგილობრივი მოთხოვნის დაკმაყოფილება თითქმის მთლიანად იმპორტზეა დამოკიდებული, 2025 წლის მარტში შაქრის ფასი 5.8%-ით იყო გაზრდილი წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით (წყარო: Geostat), რაც შეფერხებული მიწოდების და გლობალური ზრდის ფონზე ადგილობრივ ინფლაციურ წნეხსაც ასახავს.

გლობალურ ბაზრებზე კიდევ ერთი ფაქტორი ზემოქმედებს: ბიოეთანოლის წარმოება. როცა ნავთობის ფასები იზრდება, ბრაზილიის მეწარმეები ხშირად შაქრის ნაწარმოებს, განსაკუთრებით იაფი შაქრის ლერწამს, ბიოეთანოლად გარდაქმნიან. შესაბამისად, ნაკლები შაქარი მიდის საექსპორტოდ, რაც ასევე ამცირებს გლობალურ მიწოდებას.

მაშინ, როცა განვითარებულ ქვეყნებს აქვთ სტრატეგიული მარაგები ან სუბსიდირების რესურსი, განვითარებად ქვეყნებში, სადაც საყოფაცხოვრებო დანახარჯების დიდი წილი საკვებზე მოდის, შაქრის გაძვირება ცვლის ადამიანების კვების სტრუქტურას და ზრდის ინფლაციურ წნეხს.

გლობალური ტენდენციების პროგნოზის მიხედვით, თუ კლიმატური პირობები არ გაუმჯობესდა და ინდოეთი ექსპორტს ისევ შეაკავებს, ფასების ვარდნა მოსალოდნელი არაა. თუმცა ზაფხულში ბრაზილიის ახალ მოსავალზე იქნება დამოკიდებული, შეძლებს თუ არა ბაზარი დაბალანსებას. ქვეყნები, როგორიც საქართველოა, სავარაუდოდ იძულებული იქნებიან უფრო აქტიურად მოძებნონ ალტერნატიული მიმწოდებლები ან გაააქტიურონ სასაქონლო მარაგების პოლიტიკა.