რატომ ახორციელებენ ქართულ კომპანიები ინოვაციებს დამოუკიდებლად  და რა აკლია სისტემას?

ინოვაციური განვითარება ხშირად წარმოდგენილია როგორც საერთო ძალისხმევის შედეგი — ბიზნესის, უნივერსიტეტების, კვლევითი ორგანიზაციებისა და ტექნოლოგიური პარტნიორების ერთობლივი მუშაობა. თუმცა საქართველოში სურათი საპირისპიროა: უმრავლესობა კომპანიებისა ინოვაციებს მხოლოდ საკუთარი ძალებით ახორციელებს, სხვა სუბიექტებთან პარტნიორობის გარეშე.

2024 წლის მონაცემებით, პროცესული ინოვაციების 81% და პროდუქტის ინოვაციების 81%-ზე მეტი დამოუკიდებლად შეიმუშავეს საწარმოებმა (საქსტატი). მხოლოდ 22%-ში ფიქსირდება ერთობლივი მუშაობა სხვა კომპანიებთან ან დაწესებულებებთან, და კიდევ ნაკლებია შემთხვევა, როდესაც ინოვაცია გარე წყაროების მოდიფიცირებით ან გადამუშავებით შეიქმნა.

ეს ტენდენცია აჩვენებს იმ მნიშვნელოვან დეფიციტს, რაც ქართულ ინოვაციურ ეკოსისტემას ახასიათებს — თანამშრომლობის სუსტი კულტურა. მსოფლიოში ერთ–ერთი მთავარი ინოვაციური ტრენდი სწორედ კოლაბორაციული მოდელებია: მაგალითად, ევროკავშირში Horizon Europe-ის პროგრამის ფარგლებში ათასობით პროექტი რეალიზდება ბიზნესისა და უნივერსიტეტების მჭიდრო კავშირის საფუძველზე; გერმანიაში Fraunhofer-ის ინსტიტუტები წარმოადგენენ ერთგვარ ხიდს მეცნიერებასა და ინდუსტრიას შორის.

საქართველოში კი მსგავსი პლატფორმები ან ნაკლებად არსებობს, ან კომპანიები არ იყენებენ მათ. მიზეზი შეიძლება იყოს როგორც უნდობლობა აკადემიური სექტორის მიმართ, ასევე უნარის ან რესურსის ნაკლებობა თანამშრომლობის ორგანიზებისთვის.

რატომ არის კოლაბორაციული ინოვაცია მნიშვნელოვანი? მარტო მოქმედი კომპანიები, როგორც წესი, ქმნიან უფრო პატარა, ეტაპობრივ ცვლილებებს — მაგალითად, შიდა ოპერაციების გაუმჯობესებას ან პროდუქტის ნაწილობრივ დახვეწას. როცა ინოვაცია წარმოიქმნება სხვადასხვა დისციპლინის, გამოცდილების და ხედვის გაერთიანებით, ის გაცილებით უფრო მასშტაბურ და რადიკალურ სახეს იღებს — სწორედ ასეთია ის ინოვაციები, რაც ცვლის ბაზრებს და ქმნის ახალ მიმართულებებს.

ასევე, დამოუკიდებლად შექმნილი ინოვაცია ხშირად არ ეფუძნება უახლეს მეცნიერებას ან ტექნოლოგიურ პროგრესს, რადგან კომპანიებს არ აქვთ რესურსი, რომ იმავე სიღრმის კვლევა აწარმოონ, რაც აკადემიურ ინსტიტუტებს ან ტექნოლოგიურ ცენტრებს აქვთ. შედეგად, კომპანიის ინოვაცია შესაძლოა ბაზრისთვის “ახალი” იყოს, მაგრამ გლობალურად უკვე მოძველებული.

გლობალურად, მჭიდრო თანამშრომლობა ინოვაციის პროცესში ქმნის უფრო მდგრად შედეგებს: კვლევის საფუძველზე მიღებული პროდუქტები, ბაზარზე მორგებული გადაწყვეტები და მომხმარებელზე მორგებული სერვისები. ამას ხელს უწყობს როგორც სახელმწიფო დაფინანსება, ისე საერთო სივრცეები და ინოვაციური ჰაბები, რომლებიც საქართველოში ჯერ კიდევ არასაკმარისად ფუნქციონირებს.

ამიტომ, თუ საქართველოს სურს ინოვაციური განვითარების ახალი ეტაპზე გადასვლა, აუცილებელია არა მხოლოდ ტექნიკური შესაძლებლობების ზრდა, არამედ სისტემური სტიმულები თანამშრომლობისთვის: საგრანტო პროგრამები, საერთო ლაბორატორიები, კერძო და საჯარო სექტორის კავშირის გაღრმავება და უნივერსიტეტების როლის გაძლიერება ბიზნეს პროცესებში.