რატომ არის საქართველოს IT სექტორი თითქმის მთლიანად კონცენტრირებული ქალაქებში?

საქართველოში IT სექტორი სწრაფად ვითარდება, მაგრამ ამ ზრდას თან ახლავს ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება — პროფესიონალების დიდი ნაწილი ურბანულ ცენტრებში ცხოვრობს და მუშაობს. 2023 წლის მონაცემებით, IT პროფესიით დასაქმებულთა 93% ცხოვრობს ქალაქებში. ეს მაჩვენებელი ადასტურებს, რომ მიუხედავად დისტანციური მუშაობის პოტენციალისა, სფერო ჯერ კიდევ მკვეთრად ცენტრალიზებულია.

ერთ–ერთი მთავარი მიზეზი განათლებასთანაა დაკავშირებული. საქართველოში IT-სთან დაკავშირებული უმაღლესი სასწავლებლები, პროფესიული კოლეჯები და ტექნოლოგიური აკადემიები თითქმის მთლიანად თბილისში ან სხვა დიდ ქალაქებშია თავმოყრილი. ახალგაზრდა ადამიანების უმრავლესობა, ვინც გადაწყვეტს ტექნოლოგიურ სფეროში ჩართვას, სწავლას სწორედ ქალაქში იწყებს და შემდგომ ქალაქშივე განაგრძობს კარიერულ გზას. ამის პარალელურად, რეგიონებში ამგვარი ინფრასტრუქტურა ან ძალიან შეზღუდულია, ან საერთოდ არ არსებობს.

მნიშვნელოვანია დასაქმების ბაზრის სტრუქტურაც. IT კომპანიების აბსოლუტური უმრავლესობა თბილისშია დაფუძნებული. მართალია, დისტანციურად მუშაობა ტექნიკურად შესაძლებელია, მაგრამ მრავალი პოზიცია მაინც ითხოვს ფიზიკურ შეხვედრებს, გუნდთან კომუნიკაციას ან მინიმუმ ჰიბრიდულ რეჟიმს, რაც ქალაქში ყოფნას საჭიროებს. ბევრი ორგანიზაცია დღემდე არ არის სრულად მორგებული სრულად დისტანციურ მოდელზე — განსაკუთრებით საქართველოში.

გადამწყვეტია ისიც, რომ IT სფეროში დასაქმებულთა დიდი ნაწილი ახალგაზრდაა. მესამედი 26 წლამდე ასაკისაა. ახალგაზრდების ცხოვრების სტილი, სოციალური ქსელები, განათლების საჭიროებები და კარიერული მოლოდინები ასევე მეტწილად ქალაქურ სივრცეს უკავშირდება. სწორედ ამიტომ, ურბანული გარემო ხშირად რჩება ბუნებრივ სამუშაო სივრცედ მათთვის, ვინც კარიერის დასაწყისშია.

დისტანციური მუშაობის პრაქტიკა ჯერ კიდევ შეზღუდულია. 2023 წლის მონაცემებით, IT პროფესიით დასაქმებულთა მხოლოდ 26% მუშაობს დისტანციურად — რაც ნიშნავს, რომ სამუშაო დღეების ნახევარზე მეტს სახლიდან ატარებს. მიუხედავად იმისა, რომ პანდემიის შემდეგ დისტანციური მუშაობა გარკვეულწილად გავრცელდა, ჯერ კიდევ არ არის დომინანტური პრაქტიკა.

ამ ფორმის მუშაობას სჭირდება ორგანიზაციული გარდაქმნებიც. სექტორის წარმომადგენლები აღნიშნავენ, რომ დისტანციური მუშაობა მართალია ეფექტურია, თუმცა მოითხოვს შიდა პროცესების ციფრულ გარდაქმნას, შედეგებზე დაფუძნებულ შეფასებებს და გუნდის მართვის ახალი მიდგომებს. ბევრი ადგილობრივი კომპანია ჯერ კიდევ სწავლობს ამ ყველაფრის სწორად მართვას და ხშირად უპირატესობას ანიჭებს ოფისურ მოდელს.

მსგავსი ვითარება მსოფლიოში ბევრ ქვეყანაშიც ფიქსირდება. ევროკავშირის ქვეყნებში IT სექტორი ძირითადად ქალაქებზეა კონცენტრირებული. თუმცა ბოლო წლებში იზრდება ისეთი მიდგომების გამოყენება, როგორიცაა დეცენტრალიზებული ჰაბები, რეგიონული ოფისები და სრულად დისტანციური გუნდები — რათა კომპანიებმა გაზარდონ წვდომა ტალანტებზე დიდ ქალაქებზე მიღმაც.

საქართველოსთვის ეს შეიძლება გახდეს მომავლის სტრატეგია. ტექნოლოგიური ინფრასტრუქტურის განვითარება რეგიონებში, ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესება და ადგილობრივი საგანმანათლებლო ცენტრების გაძლიერება საშუალებას მისცემს ადამიანებს, დასაქმდნენ იქ, სადაც ცხოვრობენ, და არ გადავიდნენ ქალაქებში მხოლოდ კარიერული შესაძლებლობების გამო.

თუ დისტანციური მუშაობის კულტურა გაძლიერდება და კომპანიებიც უფრო მოქნილები გახდებიან, IT სფერო შეძლებს თბილისს მიღმაც დაიმკვიდროს ადგილი. ეს დადებითად აისახება როგორც ადამიანურ კაპიტალზე, ისე ეკონომიკურ აქტივობაზე ქვეყნის მასშტაბით. სექტორის დეცენტრალიზაცია მხოლოდ ტექნიკური საკითხი არ არის — ის პირდაპირ უკავშირდება რეგიონულ განვითარებას, განათლებას და თანაბარ შესაძლებლობებს.

იხილეთ BTU-ს კვლევა IT სექტორის ტენდენციების შესახებ აქ.