რამდენია სამომხმარებლო სესხის პროცენტი დღეს და რატომ განსხვავდება ის სხვა სესხებისგან?

სამომხმარებლო სესხები სხვა ტიპის სესხებისგან, როგორიცაა იპოთეკური ან ბიზნესსესხები, იმით განსხვავდება, რომ ისინი ძირითადად ფიზიკურ პირებს პირადი საჭიროებებისთვის მიეწოდება. ასეთი სესხები, როგორც წესი, არ არის უზრუნველყოფილი ქონებით, რაც მათ ბანკებისთვის უფრო რისკიანად აქცევს. სწორედ ამიტომ, მათი საპროცენტო განაკვეთები უფრო მაღალია, ვიდრე, მაგალითად, იპოთეკური სესხების. სამომხმარებლო სესხებს უფრო მოკლე ვადები და მოქნილი პირობები აქვთ, რაც მათ ხელმისაწვდომს ხდის, მაგრამ ამავე დროს, შედარებით ძვირადღირებული ფინანსური პროდუქტია.

საქართველოში ეროვნული ბანკის 2025 წლის იანვრის მონაცემებით, სამომხმარებლო სესხების საშუალო საპროცენტო განაკვეთი ლარში 18.4%-ია, რაც გაცილებით მაღალია, ვიდრე უცხოურ ვალუტაში გაცემული სესხების განაკვეთი, რომელიც 6.8%-ს შეადგენს. ეს დიდი სხვაობა პირველ რიგში განპირობებულია ლარის გაცვლითი კურსის მერყეობითა და ინფლაციის რისკით, რაც ბანკებს აიძულებს, რომ ლარში გაცემული სესხები უფრო მაღალ პროცენტში გასცენ.

საინტერესოა, რომ ლარში გაცემული სამომხმარებლო სესხების შორის, 2-დან 5 წლამდე ვადით გაცემული სესხების განაკვეთი ყველაზე მაღალია – 19.6%. შედარებისთვის, უფრო მოკლევადიანი (1 წლამდე) სესხები 15.4%-ით ფასდება, ხოლო 5-დან 10 წლამდე ვადიანობის სესხები – 15.2%-მდე მცირდება. მოკლევადიანი სესხები, მიუხედავად იმისა, რომ მათი პროცენტი შედარებით დაბალია, ბანკებისთვის უფრო ნაკლებად რისკიანია, რადგან ისინი მალევე ფარავენ. გრძელვადიანი სესხების შემთხვევაში კი, ბანკები ეჭვობენ, რომ მსესხებელი დროთა განმავლობაში უფრო სტაბილური გადამხდელი გახდება, ამიტომ უფრო დაბალ განაკვეთებს სთავაზობენ. 2-დან 5 წლამდე სესხები კი იმ ზონაში ხვდება, სადაც სესხის ღირებულება ჯერ კიდევ მაღალია, მაგრამ ის უკვე არ ითვლება მოკლევადიანად. ამავდროულად, ბანკებისთვის სწორედ ამ პერიოდის სესხები უფრო რისკიანია, რადგან სესხის აღებისას მომხმარებლის შემოსავალი შეიძლება შეიცვალოს, ეკონომიკური სიტუაცია გაუარესდეს ან ინფლაცია გაიზარდოს.

განსხვავებული სიტუაციაა უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებთან დაკავშირებით. დოლარსა და ევროს საერთაშორისო ფინანსურ ბაზრებზე გაცილებით დაბალი განაკვეთები აქვთ, რაც აისახება საქართველოშიც. მაგალითად, 2-დან 5 წლამდე ვადით გაცემული სესხების განაკვეთი უცხოურ ვალუტაში მხოლოდ 7.9%-ია, მაშინ როცა იგივე პერიოდის ლარის სესხი 19.6%-ით ფასდება.

თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ უცხოურ ვალუტაში სესხი უფრო მომგებიანია. ამ სესხებს აქვთ გაცვლითი კურსის მერყეობის რისკი – თუ მსესხებელს შემოსავალი ლარში აქვს, მაგრამ სესხი დოლარში ან ევროშია, ვალუტის გაუფასურების შემთხვევაში გადასახდელი თანხა გაიზრდება. სწორედ ამიტომ, ბანკები ასეთი სესხების გაცემას ხშირად მხოლოდ იმ პირებისთვის ამტკიცებენ, ვისაც შემოსავალს დოლარში ან ევროში იღებს.

სამომხმარებლო სესხების განაკვეთები რამდენიმე ძირითად ფაქტორზეა დამოკიდებული. პირველ რიგში, ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკა დიდ გავლენას ახდენს – თუ რეფინანსირების განაკვეთი მაღალია, ბანკებისთვის სესხების გაცემა ძვირი ჯდება, რაც საპროცენტო განაკვეთის ზრდას იწვევს. ინფლაციის დონე ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორია – მაღალი ინფლაციის პირობებში ბანკები უფრო მაღალ პროცენტებს აწესებენ, რათა საკუთარი მოგება დაიცვან.

ასევე, მნიშვნელოვანია საერთაშორისო ფინანსური ბაზრების მდგომარეობა. როდესაც საერთაშორისო ბაზრებზე დოლარის ან ევროს განაკვეთი დაბალია, ეს აისახება საქართველოშიც და უცხოურ ვალუტაში გაცემული სესხები იაფდება. თუმცა, ლარის სესხების შემთხვევაში, ქვეყნის შიდა ეკონომიკური სტაბილურობა უფრო დიდ როლს თამაშობს.

ბოლო წლების ტენდენციებიდან გამომდინარე, თუ ინფლაციის მაჩვენებელი შემცირდება და ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკას შეამსუბუქებს, ლარში სესხების საპროცენტო განაკვეთებიც შესაძლოა შემცირდეს. თუმცა, გლობალურ ბაზრებზე თუ დოლარის განაკვეთი გაიზარდა, ეს გავლენას მოახდენს საქართველოშიც და უცხოურ ვალუტაში გაცემული სესხები შესაძლოა გაძვირდეს.