ოქროს როლი საერთაშორისო რეზერვებში: საქართველოსა და მსოფლიოს შედარებითი ანალიზი

საერთაშორისო რეზერვები მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ინსტრუმენტია, რომელიც ქვეყნის ფინანსური სტაბილურობისა და საგარეო ვალდებულებების შესრულების გარანტიას იძლევა. საქართველოს შემთხვევაში, 2024 წლის სექტემბრის მდგომარეობით, საერთაშორისო რეზერვების მოცულობა 4.712 მილიარდ დოლარს შეადგენდა, რაც წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით შემცირებულია. ამ რეზერვებში ოქროს წილი, რომელიც 12.8%-ს შეადგენს, მნიშვნელოვნად გაიზარდა მიმდინარე წელს, განსაკუთრებით ეროვნული ბანკის მიერ 2024 წლის მარტში განხორციელებული ოქროს შესყიდვების შედეგად. ეს ტენდენცია საინტერესოა გლობალური პერსპექტივიდანაც, რადგან სხვადასხვა ქვეყნებში საერთაშორისო რეზერვების სტრუქტურაში ოქროს როლი განსხვავებულია.

2024 წლის სექტემბერში საქართველოს საერთაშორისო რეზერვები როგორც წლიურ, ასევე თვის ჭრილში შემცირდა. წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, საერთაშორისო რეზერვები 560.8 მილიონი დოლარით შემცირდა, ხოლო სავალუტო რეზერვები 1.186 მილიარდი დოლარით დაეცა. სავალუტო რეზერვების შემცირება ძირითადად გამოწვეული იყო ეროვნული ბანკის მიერ ოქროს შესყიდვებით, რამაც რეზერვების სტრუქტურაში ცვლილებები გამოიწვია. შედეგად, 2024 წლის სექტემბრის მდგომარეობით, საერთაშორისო რეზერვების 12.8% ოქროზე მოდის, რაც მნიშვნელოვანი ზრდაა წინა პერიოდებთან შედარებით.

ოქროს რეზერვების მოცულობა 2024 წლის განმავლობაში თანდათან იზრდებოდა. მარტში ის 332.2 მილიონ დოლარს შეადგენდა, ხოლო სექტემბერში უკვე 603.5 მილიონ დოლარს მიაღწია. ეს ზრდა მიუთითებს საქართველოს ეროვნული ბანკის მცდელობაზე, გაზარდოს ოქროს წილი რეზერვებში, რაც უზრუნველყოფს ფინანსურ სტაბილურობას, განსაკუთრებით ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური გაურკვევლობის დროს.

ოქროს როლი საერთაშორისო რეზერვებში სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებულია და დამოკიდებულია როგორც ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, ასევე ფინანსურ პოლიტიკაზე. მაგალითად, აშშ და გერმანია მსოფლიო მასშტაბით ყველაზე დიდი ოქროს რეზერვების მქონე ქვეყნები არიან. აშშ-ის რეზერვებში ოქროს წილი დაახლოებით 78%-ს შეადგენს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ოქროს, როგორც სტაბილურობის და სანდოობის ინსტრუმენტს. გერმანიაში ოქროს წილი საერთაშორისო რეზერვებში დაახლოებით 66%-ს შეადგენს, რაც მიუთითებს ქვეყნის მონეტარული პოლიტიკის კონსერვატიულ ხასიათზე და ფინანსურ სტაბილურობაზე.

საინტერესოა განვითარებადი ქვეყნების მიდგომაც. მაგალითად, რუსეთის რეზერვებში ოქროს წილი ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა და 2024 წლის მდგომარეობით, იგი დაახლოებით 23%-ს შეადგენს. ეს ზრდა მიანიშნებს რუსეთის მცდელობას, რომ დაიცვას თავისი ეკონომიკა საერთაშორისო ვალუტის ბაზარზე არსებული გაურკვევლობებისგან და სანქციების გავლენისგან. ანალოგიურად, ჩინეთში ოქროს რეზერვების მოცულობა ასევე გაიზარდა, თუმცა მისი წილი საერთო რეზერვებში შედარებით ნაკლებია და დაახლოებით 3%-ს შეადგენს, რაც გამოწვეულია ჩინეთის დიდ სავალუტო რეზერვებით.

სხვადასხვა ქვეყნებში ოქროს როლი დამოკიდებულია არა მხოლოდ ეკონომიკურ სტაბილურობაზე, არამედ გეოპოლიტიკურ სიტუაციაზეც. მაგალითად, თურქეთმა 2024 წელს მნიშვნელოვნად გაზარდა ოქროს რეზერვები, რათა თავისი ეკონომიკა უფრო მეტად გააძლიეროს საერთაშორისო არენაზე არსებული გაურკვევლობების ფონზე. თურქეთის რეზერვებში ოქროს წილი დაახლოებით 30%-ს შეადგენს, რაც ხაზს უსვამს ქვეყნის დამოკიდებულებას ოქროსადმი, როგორც ფინანსური სტაბილურობის უზრუნველყოფის საშუალებისადმი.

საქართველოს შემთხვევაში, ოქროს წილი საერთაშორისო რეზერვებში 12.8%-ია, რაც ზომიერ მაჩვენებლად შეიძლება ჩაითვალოს, თუ გავითვალისწინებთ სხვა ქვეყნების გამოცდილებას. საქართველოს ეროვნული ბანკი აქტიურად იყენებს ოქროს როგორც ფინანსური სტაბილურობის ინსტრუმენტს, თუმცა მისი წილი სხვა ქვეყნებთან შედარებით ჯერ კიდევ არ არის ისეთი მაღალი, როგორიცაა, მაგალითად, გერმანიაში ან აშშ-ში. ეს შესაძლოა განპირობებული იყოს საქართველოს ეკონომიკის მოცულობით, სავალუტო პოლიტიკით და რეზერვების დივერსიფიკაციის საჭიროებით.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ სავალუტო რეზერვების დიდი ნაწილი საქართველოს შემთხვევაში ფასიან ქაღალდებშია განთავსებული (2.768 მილიარდი დოლარი), ხოლო ნაღდი ფულის სახით ინახება 867.1 მილიონი დოლარი. ასეთი სტრუქტურა მიანიშნებს ქვეყნის სავალუტო პოლიტიკის კონსერვატიულ და დივერსიფიცირებულ ხასიათზე, რაც საშუალებას აძლევს საქართველოს ეროვნული ბანკს, უზრუნველყოს ფინანსური სტაბილურობა სხვადასხვა სიტუაციაში.

ოქროს რეზერვების ზრდა საქართველოს რეზერვებში ერთგვარი სტაბილურობის უზრუნველყოფის საშუალებაა, რაც განსაკუთრებით აქტუალურია გლობალური ეკონომიკური გაურკვევლობის პირობებში. სხვა ქვეყნების გამოცდილება აჩვენებს, რომ ოქროს რეზერვების გაზრდა შეიძლება იყოს ეფექტური ინსტრუმენტი ფინანსური სტაბილურობისა და ვალუტის სანდოობის უზრუნველსაყოფად. საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია რეზერვების დივერსიფიკაცია, რათა ქვეყანა დაცული იყოს როგორც გლობალური ბაზრების არასტაბილურობისგან, ასევე გეოპოლიტიკური რისკებისგან.

სამომავლოდ, საქართველოსთვის საჭიროა ოქროს რეზერვების გაზრდის და სავალუტო რეზერვების დივერსიფიკაციის სტრატეგია, რაც ხელს შეუწყობს ქვეყნის ფინანსური სტაბილურობის გაძლიერებას. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყნის ეკონომიკა განვითარდეს ისე, რომ საერთაშორისო რეზერვების ზრდა არამხოლოდ ოქროს, არამედ სხვა აქტივების სახითაც იყოს შესაძლებელი, რაც დამატებით გააძლიერებს საქართველოს ფინანსურ პოზიციას საერთაშორისო არენაზე.