მცირე სესხები საქართველოში

საქართველოს საბანკო სექტორის შესახებ ეროვნული ბანკის მიერ გამოქვეყნებული უახლესი მონაცემები ერთ მნიშვნელოვან ტრენდზე მიანიშნებს: ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობის თითქმის ნახევარი სესხს იღებს 1000 ლარამდე ოდენობით. 2025 წლის თებერვლის მონაცემებით, კომერციული ბანკების მიერ ეროვნული ვალუტით გაცემული ყველა სესხის 48.22% სწორედ ამ მცირე მოცულობის კრედიტებზე მოდის. ეს კი ნიშნავს, რომ თითქმის ყოველი მეორე სესხი — სულ 1 715 809 ხელშეკრულება — შედარებით მცირე მოთხოვნილებას პასუხობს.

პირველი რაც თვალშისაცემია, ეს არის სესხების რაოდენობისა და მოცულობის დისბალანსი. მიუხედავად იმისა, რომ ყველაზე მეტია მცირე მოცულობის, ანუ 0.01-დან 1000 ლარამდე სესხები, მთლიან მოცულობაში ეს სეგმენტი მნიშვნელოვნად ნაკლებ წილს იკავებს. საერთო ჯამში, ეროვნულ ვალუტაში გაცემული სესხების მოცულობამ 35.583 მილიარდ ლარს მიაღწია, რაც ცხადყოფს, რომ დიდი მოცულობის კრედიტები თანხობრივად სერიოზულ წილს შეადგენს, მაშინ როდესაც ყველაზე გავრცელებული კატეგორია მაინც მცირეა.

მიუხედავად ამისა, ასეთი მასშტაბური წილი მცირე სესხების სეგმენტში ადვილად არ უნდა იქნეს უგულებელყოფილი. ეს ტენდენცია პირდაპირ კავშირშია ქვეყნის სოციალურ და ეკონომიკურ სურათთან. მარტივად რომ ვთქვათ, მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი ყოველდღიური საჭიროებების დასაფარად მიმართავს ბანკებს — იქნება ეს კომუნალური გადასახადები, საკვები, მედიკამენტები, თუ სხვა ტიპის მიმდინარე ხარჯები. მცირე სესხების სიმრავლე ხშირად ფინანსური დაუცველობის, არასტაბილური შემოსავლების და ეკონომიკური უსუსურობის ინდიკატორია.

ამავდროულად, ეს სურათი შესაძლოა პოზიტიურ ეკონომიკურ სიგნალადაც ჩაითვალოს — ის ფაქტი, რომ ბანკები მზად არიან მცირე მოცულობის კრედიტების გასაცემად, შესაძლოა მიუთითებდეს ფინანსური ჩართულობის ზრდაზე. რაც მეტ ადამიანს აქვს წვდომა ფინანსურ პროდუქტებზე, მით უფრო აქტიური ხდება მცირე მეწარმეობა, პირადი მოხმარების დონე და ზოგადად — ეკონომიკური ბრუნვა.

თუმცა, არსებობს საფრთხეც. როცა მცირე სესხები მოსახლეობის ფინანსური საჭიროებების სისტემურ ნაწილად იქცევა, ეს შესაძლოა „საპროცენტო მარწუხების“ ეფექტით დასრულდეს. ასეთი სესხები ხშირ შემთხვევაში შედარებით მაღალი საპროცენტო განაკვეთებით გაიცემა, რაც ზრდის გადახდისუნარიანობის რისკებს. მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა შესაძლოა რამდენიმე ერთმანეთზე გადაბმული მცირე სესხი აიღოს, რაც საბოლოოდ კარდაკარის ეფექტს ქმნის — ერთი ვალის გადასახდელად მეორე სესხის აღება.

მონაცემები ასევე აჩვენებს, რომ საშუალო და მსხვილი სესხების რაოდენობა მცირდება, რაც შეიძლება მიუთითებდეს იმაზე, რომ მსხვილ ბიზნესს და საშუალო შემოსავლის მქონე ფენებს ნაკლები მოთხოვნა აქვთ ბანკებზე ან უფრო ფრთხილი სესხვითი პოლიტიკა აქვთ. ყველაზე მსხვილ სესხებზე — 100 000.01-დან 1 000 000 ლარამდე — მხოლოდ 49 958 ხელშეკრულებაა დადებული, რაც მთლიანი რაოდენობის მხოლოდ 1.4%-ია.

საბოლოო ჯამში, საქართველოს სესხების სტატისტიკა ნათლად აჩვენებს, რომ ეკონომიკის უდიდესი წნული გადანაწილებულია მცირე სესხების მიმართულებით. ეს სურათი, ერთი მხრივ, ადასტურებს ფინანსური სერვისების ხელმისაწვდომობას, თუმცა ამავდროულად — ეკონომიკური უთანასწორობისა და ფინანსური მოწყვლადობის სიღრმესაც. ეროვნული ბანკის და ფინანსური სისტემის პოლიტიკა ამ ტენდენციების გაანალიზებასა და რეგულირებაზე უნდა იყოს მიმართული ისე, რომ არ გაღრმავდეს ვალისგან გამოწვეული სოციალური წნეხი და ეკონომიკური მუხრუჭი.